Δευτέρα 3 Αυγούστου 2015

CLAUDINE, ΕΝΑ ΧΡΟΝΟ ΑΠ' ΤΟ ΧΑΜΟ ΤΗΣ

4 Αυγούστου 2014, Η αρχή του τέλους
"Όθι τις αλγεί, τόθι και την χείραν φέρει"
Το ξέρω πως ο πόνος δεν δίνει δικαιώματα, όπως έλεγε ο Albert Camus, ούτε ακόμα και γι' αυτό το σύντομο σημείωμα, γιατί αν κάποιος έχει πειστεί για την απελπισία του θα πρέπει να ενεργεί σα να ελπίζει ή να αυτοκτονεί, σύμφωνα, πάλι, με τον Camus.
Εκτός, θα τολμούσα να συμπληρώσω, αν είναι ανίκανος ή δειλός, όπως εγώ και για τα δύο.
Στο νου μου τριγυρίζει μια φράση του Marcel Proust, “le bonheur est salutaire pour le corps, mais c'est le chagrin qui développe les forces de l'esprit" (η ευτυχία είναι γιατρικό για το σώμα, αλλά είναι η θλίψη που αναπτύσσει τις δυνάμεις του πνεύματος) και ένα χρόνο μετά την περιπέτεια του θανάτου της Claudine, που άρχισε τη μέρα των γενεθλίων της, στις 4 Αυγούστου του 2014, με καρδιακή κάμψη και έκλεισε ενάμισι μήνα αργότερα, στις 20 Σεπτεμβρίου, με τον τελικό χαμό της, βλέπω πως o χρόνος είναι σταματημένος σ' εκείνες τις μέρες της ανείπωτης και ατέλειωτης θλίψης, που καθηλώνει το μυαλό μου στην ανυπαρξία.
Στην ανυπαρξία της σκέψης και της ελπίδας, χωρίς ένα ανοιχτό παράθυρο, χωρίς ένα φωτισμένο παράθυρο, όπως θα έλεγε ο Paul Eluard.
La nuit est toujours complète (Η νύχτα πάντα είναι πλήρης)*
Για δέκα, περίπου, χρόνια αγωνιστήκαμε, οι γιατροί, ο Τάσος Αμασλίδης και ο καθηγητής Μαθιός Μυλωνάκης, η σύζυγός μου κι' εγώ, για τη ζωή της Claudine, αντιμετωπίζοντας με κάθε επιμέλεια, σχολαστικότητα και επιστημοσύνη τη Λεϊσμανίαση, γιατί η ζωή της ήταν κάτι πολύ μεγάλο και σημαντικό να το αφήσουμε στη φροντίδα του Θεού, αλλά το βράδυ του καρδιακού της επεισοδίου, πριν ένα χρόνο, δεν έπρεπε να αφήσουμε και τα μικρά στην τύχη, "των άγαν γαρ άπτεται Θεός, τα μικρά δ’ εις τύχην αφείς εά" (Πλούταρχος), όταν το επιβατικό αυτοκίνητο αρνούταν, λόγω αποφόρτισης της μπαταρίας, να ξεκινήσει, για την επείγουσα διακομιδή της από τη Χαλκιδική στη Θεσσαλονίκη, οπότε επιστρατεύσαμε το αγροτικό, ενώ η ίδια είχε οχυρωθεί στο αγαπημένο της κρησφύγετο, στη φυτεία με τις μπανανιές, όπου έβρισκε άσυλο κάθε φορά που έβλεπε τις ετοιμασίες της αναχώρησής μας από τον αγαπημένο της τόπο, ίσως, γιατί κάθε φορά είχε την αβεβαιότητα της επιστροφής, όπως κι εγώ από τότε ζω με τη βεβαιότητα της άρνησης της επιστροφής.
"Η μνήμη όπου και να την αγγίξεις πονεί" (Γιώργος Σεφέρης).
Δεν μπορώ, ακόμα, να αποδεχτώ, ούτε καν ως άλλοθι δειλίας, την Ομηρική ελπίδα "τέτλαθι δη, κραδίη και κύντερον άλλο ποτ’ έτλης" (κράτα καρδιά μου, που άντεξες σκληρότερο πόνο), μια και δεν δοκίμασα σκληρότερο πόνο από αυτόν του χαμού της.
Είναι αλήθεια, πως ορισμένες φορές είμαι μετέωρος ανάμεσα στο δημιουργικό πάθος της καταστροφής, όπως το χαρακτήριζε ο Mikhail Bakounin, που για μένα είναι το πάθος της ζωής, του θανάτου και της αγάπης της Claudine και το Θεόπεμπτο προφητικό λόγο του Κοσμά του Αιτωλού, πως "όσοι θα ζουν τότε (κατά την ερμηνεία μου, σήμερα) θα τρέξουν στα μνήματα και θα φωνάξουν: εβγάτε σεις οι πεθαμένοι να μπούμε μεις οι ζωντανοί".
Έτσι, στις σημερινές μέρες της ευρωπαϊκής βαρβαρότητας και του ευρωπαϊκού κεκτημένου της ψυχικής και οικονομικής ανέχειας, τις μέρες, που κατά τον Michel Foucault, δεν υπάρχει για κανέναν η βεβαιότητα πως θα αποφύγει τη φυλακή, η μόνη χαραμάδα παρηγοριάς είναι πως, αν ζούσε η Claudine, δεν θα είχα τη δυνατότητα να της προσφέρω την ίδια άνεση στη ζωή και το θάνατο, ώστε, κατά τον Bertolt Brecht, να αμφισβητώ το φόβο, όχι, όμως, και τη θλίψη του θανάτου της, απέναντι σε μια επερχόμενη ανεπαρκή ζωή.
Μια γαλλική άποψη για τη ζωή και το θάνατο, τη θλίψη και την ευτυχία, που δεν θυμάμαι τον εμπνευστή της, λέει, πως "entre la vie et la mort, il n'y a qu'un pas, entre la tristesse et le bonheur, il y a une route infinie" (ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο δεν υπάρχει παρά μονάχα ένα βήμα, ανάμεσα στη θλίψη και την ευτυχία υπάρχει ένας ατέλειωτος δρόμος).
Αυτό το βήμα ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο το έζησα με το χαμό της Claudine κι' ακόμα δεν έκανα και αρνούμαι να κάνω έστω και ένα βήμα στον ατέλειωτο δρόμο ανάμεσα στη θλίψη και την ευτυχία.
Εξάλλου, "ευδαίμονες οίσι κακών άγευστος αιών" (ευτυχισμένοι είναι αυτοί που δεν γεύτηκαν - γνώρισαν - ποτέ συμφορά) (Σοφοκλής).
ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΕ ΠΡΩΤΟ ΠΡΟΣΩΠΟ
(Σε Γαλλική και Ελληνική γλώσσα για να τιμήσω το όνομά σου, την αγάπη σου, που μόνο η γλώσσα του έρωτα θα μπορούσε να αποδώσει και να αναπολήσω εκείνες τις αξέχαστες νύχτες της αγρύπνιας, της αγωνίας και του διαλογισμού δίπλα σου)
Αγαπημένη μου Claudine
Ας αρχίσω από τα νέα της τραγικής καθημερινότητας, λέγοντας πως τον τελευταίο μήνα ζούμε στη χώρα μας μια κοσμογονία πολιτικού τυχοδιωκτισμού, αμοραλισμού και απάτης, που ανέτρεψε ακόμα και το Θεόπνευστο Ευαγγελικό λόγο "μη γνώτω η αριστερά σου τι ποιεί η δεξιά σου” (Κατά Ματθαίον Ιερόν Ευαγγέλιον ΣΤ', 3), που μόνο μαζί σου θα μπορούσα να συζητήσω σε έναν από εκείνους τους ατέλειωτους νυχτερινούς μας διαλόγους.
Ίσως, βέβαια, αν ζούσες δεν θα καταλάβαινες τα λεγόμενα capital controls και τις bank holidays, που αποτελούν υποκοριστικά της κτηνώδους βίας, του φαλιμέντο και της λεηλασίας των τραπεζοφασιστών και των κυβερνητικών τους λακέδων (laquais, αν προτιμάς τη Γαλλική γλώσσα), που παλιότερα τους κρατούσαν από το δεξιό και σήμερα από το "αριστερό" χέρι.
Προσπαθώντας, λοιπόν, να ανασυντάξω έναν εικονικό διάλογο, στην πραγματικότητα μονόλογο, μέσα στο "κλίμα της απουσίας" (Ελύτης) σου, ανέσυρα από τον αρτηριοσκληρωτικό δίσκο της μνήμης μου διάφορες σκόρπιες, ίσως, και δευτερεύουσας σημασίας σκέψεις, που είχα καταγράψει, ξεφυλλίζοντας κάποια, εκ πρώτης όψεως, αδιάφορα βιβλία στον πάγκο ενός Παρισινού παλαιοπωλείου της La Rive Gauche (Αριστερής Όχθης), που έκρυβαν, όμως, αιχμηρές πολιτικές αλήθειες.
Από ένα βιβλίο με ιστορίες από την Ινδία, χώρα που ασκούσε πάντα μια ξεχωριστή γοητεία επάνω μου, θυμήθηκα δύο φράσεις:
Je ne suis ni l'aile droite ni l'aile gauche. Je suis l'oiseau” (Δεν είμαι ούτε το δεξιό, ούτε το αριστερό φτερό. Είμαι το πουλί).
Από το βιβλίο "Les grands cimetières sous la lune" του Georges Bernanos ήρθαν στην επιφάνεια της μνήμης μου τρεις φράσεις:
Il y a une bourgeoisie de gauche et une bourgeoisie de droite. Il n'y a pas de peuple de gauche ou de peuple de droite, il n'y a qu'un peuple” (Υπάρχει μια αριστοκρατία της Αριστεράς και μια αριστοκρατία της Δεξιάς. Δεν υπάρχει λαός της Αριστεράς και λαός της Δεξιάς. Δεν υπάρχει παρά ένας λαός).
Από το βιβλίο Mon coeur mis à nu του Guy Mollet είχε ξεμείνει στη μνήμη μου μια πικρή γεύση:
Les communistes ne sont pas à gauche... Ils sont à l'Est” (Οι κομμουνιστές δεν είναι στην Αριστερά... Είναι στην Ανατολή).
Και, τέλος, αναδύθηκε ο εφιάλτης μιας τραγικής πλάνης από τη γαλλική μετάφραση του Ιούλιου Καίσαρα του William Shakespeare:
Tout captif porte dans sa main gauche le pouvoir d'anéantir sa servitude” (Όλοι οι αιχμάλωτοι έχουν στο αριστερό τους χέρι την εξουσία να εξολοθρεύσουν την υποτέλεια).
Τραγική πλάνη, γιατί δεν ισχύει για τους αιχμαλώτους του στρατοπέδου συγκέντρωσης του ευρώ, τους Έλληνες, που επιμένουν να είναι αιχμάλωτοι με σύνθημα "μένουμε Ευρώπη".
Αγαπημένη μου Claudine
Θα πρέπει να ομολογήσω, πως σπατάλησα τη ζωή μου, ανάμεσα σε βίβλους γραμμάτων και αριθμών που, κατά τον Οδυσσέα Ελύτη, μεταφέρουν την πάσα υποταγή και δύναμη της εξουσίας και της υποκρισίας του ανθρώπου και χρειάστηκε να γνωρίσω μέσα από τη μεγαλοσύνη σου, που μου χάρισες για δώδεκα χρόνια, ένα μήνα και δεκαέξι μέρες, την αυτογνωσία για να αντιληφθώ τα λόγια του Sigmund Freud, όπως τα θυμάμαι από τη γαλλική τους απόδοση:
"Les chiens aiment leurs amis et mordent leurs ennemis, à la différence des êtres humains qui sont incapables d'amour pur et ne peuvent s'empêcher de mélanger l'amour et la haine dans leurs relations mutuelles."
(Τα σκυλιά αγαπούν τους φίλους τους και δαγκώνουν τους εχθρούς τους, σε αντίθεση με τα ανθρώπινα όντα, που είναι ανίκανα για καθαρή αγάπη και δεν μπορούν να αποτρέψουν την ανάμειξη της αγάπης και του μίσους στις αμοιβαίες τους σχέσεις).
Αγαπημένη μου Claudine
Πέρασα ατέλειωτα μερόνυχτα μελετώντας εκατομμύρια εκατομμυρίων ήχους και ηχοχρώματα των William Wallace, Gabriel Fauré, Arnold Schoenberg, Jean Sibelius και κυρίως του Claude Debussy, που έχουν για αρχή τους το έργο "Pelléas et Mélisande" του συμβολιστή θεατρικού συγγραφέα και ποιητή Maurice Maeterlinck, "κράτησα τη ζωή μου ταξιδεύοντας ανάμεσα σε κίτρινα δέντρα", με τα λόγια του Γιώργου Σεφέρη και χρειάστηκε μόνο το κούνημα της ουράς σου ("les chiens ont le sourire dans la queue" - τα σκυλιά έχουν το χαμόγελο στην ουρά - Victor Hugo) για να κατακτήσω την επιγραμματική και αφοριστική σαφήνεια του ίδιου θεατρικού συγγραφέα και ποιητή, του Maurice Maeterlinck:
"Parmi toutes les formes de la vie qui nous entourent, pas une - hors le chien - n’a fait alliance avec nous"
(Ανάμεσα σε όλες τις μορφές της ζωής που μας περιβάλλουν, καμιά - εκτός του σκύλου - δεν έχει κάνει συμμαχία μαζί μας).
Αγαπημένη μου Claudine
Μέσα από τη σχέση μας μπόρεσα να κατανοήσω την ασημαντότητα της ανθρώπινης γνώσης, μπροστά στο μεγαλείο της δικής σου, που με τόσο γλαφυρό τρόπο καταγράφει ο Octave Mirbeau:
"Les chiens, qui ne savent rien, comprennent ce que nous disons, et nous qui savons tout, nous ne sommes pas encore parvenus à comprendre ce qu’ils disent"
(Τα σκυλιά, που δεν γνωρίζουν τίποτα, αντιλαμβάνονται αυτά που λέμε και εμείς που γνωρίζουμε τα πάντα δεν ήμαστε ακόμα σε θέση να αντιληφθούμε τα λεγόμενά τους).
Αγαπημένη μου Claudine
Ο δάσκαλος των δασκάλων των δασκάλων μας, o Εric Satie, είχε μια επιγραμματικότητα και ευθυκρισία στη σοφία του, όταν για παράδειγμα μετά την πρεμιέρα του έργου "La Mer" του Claude Debussy, το 1905, θέλοντας να στηλιτεύσει τον περιγραφικό χαρακτήρα του έργου, που αρνούταν ο Debussy, είπε πως το έργο είχε κάποια ενδιαφέροντα στοιχεία στις 11.15**.
Ο ίδιος, λοιπόν, δάσκαλος με το λιτό του λόγο είπε και κάτι άλλο, που δεν θα κουραστώ να επαναλαμβάνω:
"Plus je connais les hommes, plus j’admire les chiens"
(Όσο περισσότερο γνωρίζω τους ανθρώπους, τόσο περισσότερο θαυμάζω τα σκυλιά).
Δημήτρης Αθανασιάδης
Ξημερώνοντας, 4 Αυγούστου 2015


* Παράφραση του ποιήματος "La nuit n'est pas jamais complète" (Η νύχτα ποτέ δεν είναι πλήρης) του Paul Eluard:
"La nuit n'est pas jamais complète
Il y a toujours, puisque je le dis,
Puisque je l'affirme
Au bout de chagrin
Une fenêtre ouverte,
Une fenêtre éclairée
Il y a toujours un rêve qui veille,
............................................."
(Η νύχτα ποτέ δεν είναι πλήρης
Υπάρχει πάντα, καθώς το λέω,
Καθώς το βεβαιώνω,
Στην άκρη της θλίψης
Ένα παράθυρο ανοιχτό,
Ένα παράθυρο φωτισμένο,
Υπάρχει πάντα ένα όνειρο που ξαγρυπνά,
...........................................)

** Ο Claude Debussy, ο αντιπροσωπευτικότερος συνθέτης του Γαλλικού Εμπρεσιονισμού, ήταν αντίθετος στον περιγραφικό και προγραμματικό χαρακτήρα της μουσικής, που συνδέθηκε με το Ρομαντισμό, γι' αυτό και στα έργα του δεν έδωσε ποτέ το όνομα του "Συμφωνικού Ποιήματος", που ήταν αντιπροσωπευτική περιγραφική και προγραμματική φόρμα του Ρομαντισμού.
Ο Debussy το συμφωνικό έργο του "La Mer" (Η Θάλασσα) το ονόμασε "Trois esquisses symphoniques pour orchestre" (Τρία συμφωνικά σκίτσα για ορχήστρα), που και μόνο από την ονομασία τους αποκαλύπτεται ο περιγραφικός τους χαρακτήρας, αυτόν που καυτηρίασε με τον έξυπνο τρόπο, που προανέφερα, ο Satie:
Πρώτο σκίτσο: "De l'aube à midi sur la mer" (Από την αυγή ως το μεσημέρι στη θάλασσα)
Στο μέρος αυτό, λίγο πριν το τέλος του, λίγο πριν το μεσημέρι, στις 11.15, ήταν που ο Satie βρήκε κάποια ενδιαφέροντα, όπως είπε, στοιχεία.
Δεύτερο σκίτσο: "Jeux de vagues" (Παιχνίδια των κυμάτων)
Τρίτο σκίτσο: "Dialogue du vent et de la mer" (Διάλογος του αέρα και της θάλασσας)