Πέμπτη 18 Οκτωβρίου 2012

H ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΡΑΓΩΓΙΚΟ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΣΙΤΙΚΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟ ΚΑΙ Η ΑΥΤΟΧΕΙΡΙΑ ΤΟΥ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΥ ΚΕΦΑΛΑΙΟΥ

Ζωντας σημερα στη χωρα πειραματοζωο, την Ελλαδα, το πειραμα του καπιταλιστικου μετασχηματισμου, απο την παραγωγικη στην παρασιτικη μορφη, απο την εκμεταλλευση των μεσων παραγωγης στη δικτατορια του χρηματοπιστωτικου κεφαλαιου, ανασυρω στη μνημη μου και αναλογιζομαι απο τα παλια μια προφητικη συζητηση του Κορνηλιου Καστοριαδη με τον Olivier Morel στο Γαλλικο Radio Plurielle το 1993, που δημοσιευθηκε στη La République internationale des lettres ενα χρονο αργοτερα.
Μεταφερω αδρα, απ' οτι ειμαι σε θεση να θυμαμαι, καποιες απο τις αποψεις εκεινης της εποχης του Κορνηλιου Καστοριαδη, που ηταν προφητικες για τις σημερινες μετεξελιξεις του καπιταλισμου.
Αναφερομαι σε μετεξελιξεις και οχι σε μετεξελιξη, γιατι δεν εχει παγιωθει ακομα ο νεος ταξικος χαρτης και η αρχιτεκτονικη της εξουσιας του σημερινου χρηματοπιστωτικου καπιταλισμου, ωστε να αντιμετωπιζουμε με σκεπτικισμο τον προβληματισμο, αν βρισκομαστε μπροστα στην αποθεωση ή την καταρρευση του.

"Στα δημιουργηματα της ιστοριας το μοναδικα μοναδικο ειναι αυτο που δινει στην κοινωνια τη δυνατοτητα της αμφισβητησης.
Η Αναγεννηση, ο Διαφωτισμος, τα Επαναστατικα κινηματα του 18ου και 19ου αιωνα και ο Μαρξισμος εξασφαλισαν την επιβιωση καποιων ελευθεριων μεσα απο θεσμους, οπως τα δικαιωματα του ανθρωπου, η μη αναδρομικοτητα της ισχυος των νομων, ο διαχωρισμος των εξουσιων κλπ, που δεν παραχωρηθηκαν απο τον καπιταλισμο, αλλα κατακτηθηκαν με τους μακραιωνους αγωνες.
Το σημερινο καθεστως στο οποιο ο λαος δεν ασκει την εξουσια δεν ειναι δημοκρατια, αλλα μια φιλελευθερη ολιγαρχια, στην οποια συνυπαρχει η εξουσια των κυριαρχων ταξεων με την αμφισβητηση της.
Ο καπιταλισμος εφτασε ως εδω με την αντισταση της εργατικης ταξης.
Η συνεχιση του δεν ειναι βεβαιη μεσα σε μια κοινωνια παθητικων πολιτων και υποταγμενων στη μοιρα μισθωτων" (Καστοριαδης).

Εικοσι χρονια νωριτερα και συγκεκριμενα το 1972 ο Michel Foucault μεσα σ' αυτη τη θεσμογονια των δικαιωματων ειχε εντοπισει ουσιαστικα εναν ιστορικο συμβιβασμο αναμεσα στις ταξικες συγκρουσεις, που στηριχθηκε στην αλλοτριωση - καταστολη της ταξικης συνειδησης του προλεταριατου και τη χειραγωγηση του απο την ιδεολογια της αστικης ταξης.

"Τον 19ο αιωνα εμφανισθηκε ενας ιδιαιτερος τροπος καταστολης του προλεταριατου. Με την παραχωρηση διαφορων πολιτικων και συνδικαλιστικων δικαιωματων και της ελευθεριας του συνερχεσθαι η αστικη ταξη εξασφαλισε απο το προλεταριατο την ελεγχομενη πολιτικη συμπεριφορα και την αποτροπη της εξεγερσης. Ο λαος μπορουσε να ασκησει τα λιγοστα δικαιωματα του μονο κατω απο την προστασια και την υποταγη της αρχουσας ταξης. Ετσι το προλεταριατο ασπαστηκε ουσιαστικα ενα μερος της αστικης ιδεολογιας"
(Michel Foucault: Le grand enfernement).

Στον παραγωγικο καπιταλισμο η εργατικη δυναμη ηταν μια ενεργη και ανταγωνιστικη συνιστωσα της κοινωνιας, πανω στις διεκδικησεις της οποιας θεμελιωθηκε η νομικη και ηθικη διασταση της εργασιας και το ανθρωπιστικο πλαισιο των δικαιωματων του ανθρωπου.
Εξαλλου, δεν ειναι τυχαιο πως ο Διαφωτισμος και τα Επαναστατικα Κινηματα του 18ου και 19ου αιωνα ακολουθησαν το ιστορικο περασμα απο τη φεουδαρχια στο βιομηχανικο καπιταλισμο, απο τον πλουτο της εγγειας κτησης στη συσσωρευση του βιομηχανικου κεφαλαιου.
Μεσα σ' αυτη τη διαδικασια η εργατικη δυναμη ηταν η βασικη συνιστωσα και ο κινητηριος μοχλος του μηχανισμου της υπεραξιας, ως μεσου της αξιακης αναδειξης και κυριαρχιας της αρχουσας ταξης, πανω σε μια κλιμακα κοινωνικων ταξεων, που εκτεινονταν απο τα θεμελια της εκμεταλλευσης, το προλεταριατο, ως την κορυφη της ταξικης πυραμιδας με γεφυρα αυτο που συχνα χαρακτηριζεται ως μεσαιος χωρος.
Ο χωρος αυτος, που ειναι ο πιο ευπλαστος κοινωνικος ιστος, αφου μπορει ως εκκρεμες να ολισθαινει προς τη βαση ή να αναρριχαται προς την κορυφη της ταξικης πυραμιδας, αποτελεσε και το βασικο μοχλο με τον οποιο ο βιομηχανικος καπιταλισμος απεκτησε ενα ανθρωπινο προσωπο με τη θεσμοθετηση της νομικης και ηθικης διαστασης των εργασιακων κατακτησεων, μεσα απο ενα γαμο απο συμφερον.
Ο βιομηχανικος κεφαλαιουχος, για παραδειγμα, χρειαζονταν την καινοτομια και γνωση της επιστημονικης εργασιας ή την μερκαντιλισμο της διακινησης των εμπορευματων, που ενδημουσαν στο μεσαιο χωρο, που με τη σειρα του, κατεχοντας σαν ενα ενοχικο δικαιωμα τα μεσα παραγωγης της επιστημονικης γνωσης ή των μηχανισμων της αγορας χρειαζονταν και εκμεταλλευονταν με τη σειρα τους την εργατικη δυναμη, αναδεικνυομενοι στην πραγματικοτητα ως μια ιδιοτυπη μορφη ενδιαμεσης υποαρχουσας ταξης με αμφιταξικη συμπεριφορα αναμεσα στην εργατικη ταξη και το κεφαλαιο.
Αυτη, λοιπον, η μεσαια ταξη ειχε εναν ταυτοχρονα σταθεροποιητικο και αποσταθεροποιητικο ρολο στην κοινωνια, αφου μπορουσε να απειλησει ή να σφετεριστει τους δυο ταξικους πολους.

"Ο καπιταλισμος αναδημιουργει αναποφευκτα μια ολοκληρη σειρα απο μεσαια στρωματα..., που ξαναπετιουνται το ιδιο αναποτρεπτα στις γραμμες του προλεταριατου" (Λενιν).

Η ταξικη συμπεριφορα του μεσαιου χωρου στηριχθηκε ουσιαστικα σε μια παραπλευρη ιδεολογικη ψευδαισθηση αποτοκη του καπιταλιστικου δογματος τοσο της παραγωγης της παραγωγης, αλλα και της παραγωγης της ζητησης, που αποτελει ισως τη μεγαλυτερη απατη στο μοντελο της οικονομικης ισορροπιας του λεγομενου νομου της προσφορας και της ζητησης.
Η προσφορα αποτελει τον κινητηριο μοχλο του παραγωγικου καπιταλισμου και η ζητηση το φετιχιστικο της αντιβαρο.
"Ο φετιχιστικος χαρακτηρας του εμπορευματος", οπως τον χαρακτηρισε ο Μαρξ, δεν αποτελει μια ενδογενη ιδιοτητα του, αλλα μια προβολη της παραγωγης της ζητησης.

Ο χρηματοπιστωτικος καπιταλισμος ουσιαστικα ακρωτηριαζει αυτο το διπολο, επιφυλασσοντας για την προσφορα των χρηματοπιστωτικων προιοντων τον ενδογενη φετιχιστικο χαρακτηρα, χωρις την προβολη της κοινωνικης αναγκαιοτητας τους.
Το προιον της χρηματοπιστωτικης παραγωγης δεν ειναι το τελικο αγαθο της, αλλα απλα το μεσο για την προσεγγιση αυτων των αγαθων.
Με αλλα λογια αναμεσα στην παραγωγη της παραγωγης και την παραγωγη της ζητησης παρεισεφρυσε η χρηματοπιστωτικη παραγωγη ως ενας μηχανισμος απορροφησης και υφαρπαγης του παραγωγικου πλουτου, βαζοντας στη θεση της εκμεταλλευσης της εργατικης δυναμης, ως ενεργητικης συνιστωσας του παραγωγικου καπιταλισμου, τον αφανισμο της ως παθητικης διαστροφικης συνισταμενης του χρηματοπιστωτικου φασισμου.
Το μεσον της κοινωνικης συγκρουσης εγινε σκοπος.

Σημερα, λοιπον, στη χωρα πειραματοζωο για το περασμα απο τον παραγωγικο στον παρασιτικο καπιταλισμο, ζουμε κατ' αρχην τη διαλυση αυτου του μεσαιου χωρου, που συμπαρασυρει στο βυθο και τον καταποντισμο της εργατικης ταξης.

Η αναδειξη του αϋλου χρηματοπιστωτικου κεφαλαιου σε βαρος του παραγωγικου ειχε δυο σημαντικες συνεπειες.
Την αμφισβητηση της ταξικης αλυσιδας της παραγωγης (εργατικη ταξη, μεσαιος χωρος, κεφαλαιο*) και την μεταθεση του κεντρου βαρους απο την συγκροτημενη παραγωγη, που παρηγαγε υλικο πλουτο, στον παρασιτικο χρηματοπιστωτισμο, που παραγει αϋλο πλουτο.
Χαρακτηριστικο παραδειγμα αυτης της μεταθεσης του κεφαλαιου απο τη βιομηχανικη, για παραδειγμα, παραγωγικοτητα στον χρηματοπιστωτικο παρασιτισμο, αποτελει η χρηματιστηριακη αναντιστοιχια και διασταση μεταξυ μετοχικης και παραγωγικης αξιας.
Θυμαμαι πως οταν την περιοδο της χρηματιστηριακης υστεριας της χωρας μας, που λειτουργησε ως μια απορροφηση της ρευστοτητας (κυκλοφοριας του χρηματος) απο την κοινωνια στο εικονικο κεφαλαιο, δημιουργηθηκε το χρηματιστηριο των παραγωγων, ειχα πει πως αυτο θα επισφραγισει τον αφανισμο της παραγωγικης βασης της οικονομιας, γεγονος που αρχικα εκδηλωθηκε με την απαξιωση της παραγωγικης χρηματιστηριακης ταξης και την καταρρευση των αντιστοιχων δεικτων.

Η χρηματιστηριακη απορροφηση των νομισματικων διαθεσιμων της κοινωνιας ηταν το πρωτο βημα για το περασμα απο τον παραγωγικο στον παρασιτικο καπιταλισμο.
Το δευτερο ηταν η οικονομικη αποδυναμωση θεσμων της ταξικης προνοιας με τα δομημενα ομολογα των ασφαλιστικων ταμειων.
Το τριτο και αποφασιστικοτερο (συνθετο συγκριτικο επιθετο αποτελουμενο απο την προθεση απο και το φασισμος, εμπροθετος - εκ προθεσεως - φασισμος) ηταν η απομειωση (κουρεμα) των ομολογων, οταν αυτα ειχαν εγκαταλειψει το διεθνες τραπεζικο συστημα και συσσωρευτηκαν σε φορεις κοινωνικης προνοιας και ασφαλισης, ιδρυματα κλπ.
Ο υπερθετικος βαθμος του φασισμου της οικονομικης βιας (απο - φασιστικοτατος) θα συντελεσθει με την απομειωση της εγγειας κτησης μεσω της επαχθους φορολογιας.

Τελικα διαμορφωθηκε ενα μοντελο οικονομικης σχιζοφρενειας.
Μια περιορισμενη ρευστοτητα (κυκλοφορια του χρηματος), ως συναλλακτικο μεσο μιας βασικης διαβιωσης, περιοριστηκε στα χερια των χαμηλοτερων ταξεων, ενω ο κεφαλαιακος πλουτος με την αϋλη μορφη εγινε το ταξικο προνομιο του χρηματοπιστωτικου καπιταλισμου.

Αυτο που σημερα ονομαζουμε ελλειψη ρευστοτητας δεν ειναι μια παθογενεια της Ελληνικης κρισης της χρεοκοπιας, αλλα μια συνεπεια της αλλοτριωσης του παραγωγικου απο τον εικονικο χρηματοπιστωτικο πλουτο.

Δηλαδη, διαμορφωνεται η οικονομικη γεωγραφια μιας κοινωνιας με δυο μοντελα "κυκλοφοριας" του πλουτου.
Το ενα, το οικονομικο γκετο, στο οποιο η κινηση γινεται με το συμβατικο μεσο, το χρημα και το αλλο, η αρχουσα χρηματοπιστωτικη ταξη, που υπεριπταται με αϋλα μεσα στην μολυσμενη και χωρις "οξυγονο" ατμοσφαιρα της οικονομιας.
Στο γκετο της οικονομικης κολασης συνθλιβεται το αλλοτε πολυταξικο συστημα του παραγωγικου καπιταλισμου και στην επουρανια πολιτεια** του οικονομικου παραδεισου η χρηματοπιστωτικη ταξη, με κινητηρια δυναμη το τραπεζικο συστημα, που στο δευτερο μισο του 20ου αιωνα με την ανεξελεγκτη κερδοσκοπια του αποτελεσε το οχημα της απαλλοτριωσης του μεγαλυτερου μερος του παραγωγικου πλουτου και σημερα παραβιαζοντας τη βασικη φυσικη αρχη του Ηρακλειτου, που απο το αποτελεσμα φαινεται πως ισχυει και για την οικονομια, προσπαθει να δημιουργησει πλουτο εκ του μη οντος, με αναποτρεπτη συνεπεια τη συνολικη οικονομικη ασφυξια και την αυτοχειρια του χρηματοπιστωτικου κεφαλαιου, οχι απο πεποιθηση αυτοθυσιας, αλλα απο βλακεια.

Εξαλλου, η βλακεια και ο φετιχισμος αποτελουν τις ενδημικες παθογενειες του καπιταλισμου.

Την αντινομια του φετιχισμου του χρηματος και της παραγωγης χρηματος εκ χρηματος ο Αριστοτελης ειχε χαρακτηρισει ως "παρα φυσιν" χρηματισμο "ωστε και μαλιστα παρα φυσιν ουτος των χρηματισμων εστιν".

Στη λεγομενη "αστικη δημοκρατια" ο ταξικος κομβος,  κοινο σημειο της αρχουσας ταξης και του λαου ειναι βλακεια.
Στην αρχουσα ταξη αντιπροσωπευει το φετιχισμο της κυριαρχιας και στο λαο το φετιχισμο της ελπιδας.
Μεσα σ' αυτο το κοινωνικο εμβολο συνθλιβεται η ταξικη συνειδηση, αναμεσα στην αισθηση και τη ψευδαισθηση της ιδιοκτησιας.
Χαρακτηριστικο παραδειγμα ιδιοκτησιακης ψευδαισθησης αποτελει η ιδιοκτησιακη υστερια κτησης κατοικιας, που εγκλωβισε μεγαλα λαικα στρωματα στην Ευρωπη και τις ΗΠΑ στην εικονικη ιδιοκτησια και τον τραπεζικο δανεισμο.
Η ιδιοκτησια της κατοικιας εγινε τελικα μια εικονικη και ο τραπεζικος δανεισμος μια υπαρκτη πραγματικοτητα.
Πανω σ' αυτη την αντινομια ουσιαστικα εκδηλωθηκε η τελευταια οικονομικη κριση στις ΗΠΑ με την καταρρευση αρκετων τραπεζων στην προσπαθεια τους να μετατρεψουν το πραγματικο χρεος της εγγειας κτησης σε αυλα χρηματοπιστωτικα προιοντα, πχ ομολογα.

* Η ορολογια εργατικη ταξη, μεσαιος χωρος, κεφαλαιο, που χρησιμοποιω δεν ειναι τυχαια.
Αναφερομαι στην εργατικη ταξη ως μια συγκροτημενη δομη με ταξικη συνειδηση, στο μεσαιο χωρο ως εναν ρευστο ταξικα και ιδεολογικα χωρο, χωρις συγκεκριμενα ταξικα και ιδεολογικα χαρακτηριστικα και στο κεφαλαιο ως ενα συστημα κυριαρχης εξουσιας.

** Δανεισμενο απο το εργο Couleurs de la Cité Céleste (Χρωματα της Επουρανιας Πολιτειας) του αειμνηστου δασκαλου μας και μεγαλου δημιουργου του 20ου αιωνα Olivier Messiaen.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
ΜΟΥΣΙΚΟΣ - ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου