TURANGALÎLA ΣΥΜΦΩΝΙΑ
(Σύντομο γενικό σημείωμα για την Turangalîla συμφωνία του Olivier Messiaen)
Ο Olivier Messiean (1908-1992) αποτελεί μια κεντρική φυσιογνωμία στη μουσική του 20ου αιώνα, από τον οποίο ξεκίνησαν οι σημαντικότερες τεχνοτροπίες του δεύτερου μισού αυτού του αιώνα.
Ο ίδιος κληρονόμησε τις αρχές και τη φιλοσοφία του Γαλλικού Εμπρεσιονισμού από τους μεγάλους δασκάλους του Παρισινού ωδείου (Maurice Emmanuel, Marcel Dupré).
Τα πρώτα του έργα (πχ. Πρελούντια για πιάνο) έχουν σαφείς επιρροές από το έργο του Debussy.
Στη συνέχεια, παρά τους δρόμους που άνοιξε στη μουσική πρωτοπορία, ο ίδιος ακολούθησε μια ανεξάρτητη μουσική γλώσσα, που χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω:
1. Τροπικό σύστημα (τρόποι περιορισμένης μεταφοράς), χωρίς ιστορικές καταβολές, δικής του έμπνευσης.
Χαρακτηριστικό αυτού του τροπικού συστήματος είναι η μικροδομικότητα και υποδομικότητά του.
Ο κάθε τρόπος, δηλαδή, σχηματίζεται από την αναπαραγωγή μικρότερων δομικών μοντέλων, γεγονός που εξασφαλίζει στον κάθε τρόπο μια πολυτινόκοτητα, με αριθμό τονικοτήτων ανάλογο με τον αριθμό των αναπαραγωγών των μοντέλων, που σχηματίζουν τον τρόπο.
Παρόμοια με το παραδοσιακό τονικό σύστημα, στο οποίο η κάθε κλίμακα συντίθεται από δύο τετράχορδα, αυτό της τονικής και αυτό της δεσπόζουσας, εμπεριέχοντας τη διτονικότητα της τονικής και της δεσπόζουσας.
2. Ρυθμοί Ανατολικών πολιτισμών και κυρίως της Ινδίας και της Αρχαίας Ελλάδας. Στην Ινδία πολύ συχνά οι ρυθμοί έχουν και συμβολικό χαρακτήρα, πχ μπορεί να συμβολίζουν τη δύναμη, το καλό, το κακό κλπ.
3. Ιδιαίτερες τεχνικές στην επεξεργασία των ρυθμών, πχ ασύμμετρες μεγεθύνσεις και σμικρύνσεις, προσθήκη ή αφαίρεση αξιών, μη αναδρομικοί ρυθμοί, που είναι ρυθμοί τους οποίους διαβάζοντάς τους από αριστερά προς τα δεξιά και από δεξιά προς τα αριστερά παραμένουν οι ίδιοι κλπ.
4. Επεξεργασίες λειτουργικών Γρηγοριανών μελών, μια και ο ίδιος ήταν βαθειά θρησκευόμενο άτομο και οργανίστας στο ναό της Αγίας Τριάδας στο Παρίσι. Μάλιστα συχνά στα έργα του δίνει θρησκευτικούς τίτλους, χωρίς να είναι έργα θρησκευτικής μουσικής, αλλά αντλεί πανανθρώπινες αξίες μέσα από τη θρησκευτικότητα.
5. Τραγούδι των πουλιών, αποδίδοντάς το με διάφορα όργανα. Ασχολούνταν με την ορνιθολογία, θεωρούσε τον εαυτό του ορνιθολόγο και γύριζε στη φύση καταγράφοντας με νότες τους ήχους διαφόρων πουλιών (4.500 - 5.000 πουλιών).
6. Ιδιαίτερες αρμονικές δομές, όπως οι συγχορδίες της αντήχησης, οι ελικοειδείς συγχορδίες κλπ. Τις αρμονικές δομές τις οποίες συχνά παραλληλίζει με κάποια χρώματα.
7. Ρυθμικά, μελωδικά και αρμονικά πρόσωπα. Η τεχνική αυτή είναι δανεισμένη από το δράμα, όπου ένα πρόσωπο ενεργεί (επιθετική δράση), ένα υφίσταται αυτή τη δράση (παθητικός δέκτης) και ένα παραμένει ουδέτερος παρατηρητής. Έτσι, πχ σε ένα ρυθμικό πρόσωπο, ένας ρυθμός μεγεθύνεται, ένας άλλος σμικρύνεται και ένας τρίτος παραμένει σταθερός. Αν τα συνδυάσει αυτά κανείς με τη συμβολική διάσταση του ρυθμού στην Ινδική φιλοσοφία, μπαίνει σε έναν φανταστικό και μαγικό αισθητικό κόσμο.
Η Turangalîla συμφωνία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του 20ου αιώνα.
Γράφτηκε ανάμεσα στο 1946-1948 και η ονομασία της προέρχεται από δυο ινδικές λέξεις, α. τη λέξη lîla, που σημαίνει αγάπη, διασκέδαση ή παιγνίδι των αισθήσεων ή παιγνίδι της ζωής και του θανάτου (στο Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα υπάρχει μια καταπληκτική ανάλογη έκφραση «ότι κραταιά ως θάνατος αγάπη, σκληρός ως άδης ζήλος» - μετάφραση: γιατί η αγάπη είναι δυνατή σαν το θάνατο και ο πόθος σκληρός σαν τον άδη) και β. τη λέξη turanga, που σημαίνει χρόνος σε κίνηση ή αδυσώπητη ροή και πέρασμα του χρόνου.
Είναι, δηλαδή, ένα έργο περιγραφικής μουσικής, που αναδεικνύει τη σύγκρουση ανάμεσα στο πάθος για τη ζωή των αισθήσεων, τον πόνο και το θάνατο.
Στο πρώτο μέρος, την εισαγωγή, υπάρχουν δυο βασικά μουσικά θέματα, σύμβολα της πηγής της ζωής, της αρσενικής και της θηλυκής φύσης. Το πρώτο είναι ένα μεγαλοπρεπές θέμα στα τρομπόνια, σύμβολο της αρσενικής φύσης και το δεύτερο ένα σύντομο, εύθραυστο και φευγαλέο θέμα στα κλαρινέτα (σαν δυο μάτια που κοιτιούνται με απορία) σύμβολο του θηλυκού στοιχείου.
Τα θέματα αυτά εμφανίζονται και σε μεταγενέστερα μέρη του έργου, λειτουργώντας στην πραγματικότητα ως Leitmotifs.
Το Leitmotiv (εξαγγελτικό θέμα) είναι μια μουσική ιδέα, που μπορεί να έχει συμβολικό χαρακτήρα, πχ να συμβολίζει ένα πρόσωπο, μια κατάσταση κλπ και αποτελεί αφενός το δομικό στοιχείο κυρίως στα συμφωνικά ποιήματα, αλλά και στις όπερες του Ρομαντισμού, αλλά ταυτόχρονα με τις δομικές και αισθητικές μεταμορφώσεις του το φορέα της συμβολικής εξέλιξης του έργου.
Για παράδειγμα το θέμα του επισκέπτη μιας έκθεσης ζωγραφικής στο έργο Tableaux d’ une exposition (Πίνακες μιας έκθεσης) του Mussorgsky. Στο έργο ο συνθέτης περιγράφει τους πίνακες μιας έκθεσης ζωγραφικής και ανάμεσα στους πίνακες παρεμβάλλεται το θέμα του περιηγητή, του επισκέπτη της έκθεσης, το οποίο μεταμορφώνεται αισθητικά ανάλογα με τις συναισθηματικές επιδράσεις του πίνακα στον επισκέπτη.
Το έργο αυτό γράφτηκε αρχικά από τον Mussorgsky για πιάνο και αργότερα ενορχηστρώθηκε σε μια θαυμάσια, ευρηματική και υποδειγματική ενορχήστρωση από τον Ravel.
Επανερχόμενοι στην Turangalîla συμφωνία, τα μέρη της που έχουν τον τίτλο Turangalîla 1, 2 και 3 συμβολίζουν τα στοιχεία του κακού, τον πόνο και το θάνατο.
Το έργο χρησιμοποιεί μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, πάρα πολλά κρουστά, που συνήθως παίζουν Ινδικούς και Αρχαίους Ελληνικούς ρυθμούς και επεξεργασίες τους, πιάνο και Ondes de Martenot (Κύματα του Martenot) (από τα πρώτα ηλεκτρικά όργανα).
Τα μέρη του έργου
1. Εισαγωγή
2. Τραγούδι της αγάπης 1
3. Turangalîla 1
4. Τραγούδι της αγάπης 2
5. Χαρά του αίματος των αστεριών
6. Κήπος του ύπνου της αγάπης
7. Turangalîla 2
8. Ανάπτυξη της αγάπης
9. Turangalîla 3
10. Φινάλε
Η κόρη μου όταν ήταν μικρή, μόλις άρχισε να μαθαίνει να γράφει, πρώτη τάξη του δημοτικού, είχε τη συνήθεια ακούγοντας μουσική ή παρακολουθώντας συναυλίες, να γράφει στα προγράμματα εντυπώσεις και να βαθμολογεί τους εκτελεστές. Παρακολουθώντας την Turangalîla συμφωνία έγραψε «Επιτέλους άκουσα ένα έργο που το κατάλαβα. Τα έργα του Bach τα έχω βαρεθεί. Επαναλαμβάνουν συνέχεια τα ίδια και τα ίδια και δεν εκφράζουν τίποτα».
Με τη σύντομη αυτή σημείωση περιέγραψε τα πάντα: τη δύναμη της περιγραφικής μουσικής, τα χαρακτηριστικά του Μπαρόκ (Bach), αλλά και την αδυναμία της μουσικής της εποχής του Μπαρόκ να εκφράσει κάτι συγκεκριμένο.
Και το σημαντικότερο αποκάλυψε, χωρίς να το γνωρίζει, τη μεγάλη αλήθεια, ότι η απόλαυση ενός μουσικού έργου ή γενικότερα ενός έργου τέχνης δεν χρειάζεται γνώσεις, αλλά είναι ένα παιγνίδι των αισθήσεων.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
London, Kensington
Αύγουστος 2010, Τυπικός Λονδρέζικος βροχερός καιρός, L’ hiver dans l’ été (Ο χειμώνας μέσα στο καλοκαίρι) πραγματικά και μεταφορικά
Σημειωση (2 Απριλιου 2013)
Ελπιζω συντομα, μολις βρω το χρονο και την απαιτουμενη διαθεση να καθισω μπροστα στον υπολογιστη, να δωσω στη δημοσιοτητα μια λεπτομερη τεχνικη αναλυση, φθογγο προς φθογγο, που εχω στο αρχειο μου, της Turangalîla συμφωνιας, για να ικανοποιησω τις απαιτησεις των ειδικων.
Βεβαια, δεν θα μπορεσω, ομως, να δωσω στη δημοσιοτητα ολοκληρη την παρτιτουρα του εργου με τις σημειωσεις μου πανω σ' αυτη, αφενος λογω του μεγαλου ογκου της (430 σελιδες) και αφετερου για λογους σεβασμου των διεθνων ηθικων και νομικων αρχων για την πνευματικη ιδιοκτησια.
(Σύντομο γενικό σημείωμα για την Turangalîla συμφωνία του Olivier Messiaen)
Ο Olivier Messiean (1908-1992) αποτελεί μια κεντρική φυσιογνωμία στη μουσική του 20ου αιώνα, από τον οποίο ξεκίνησαν οι σημαντικότερες τεχνοτροπίες του δεύτερου μισού αυτού του αιώνα.
Ο ίδιος κληρονόμησε τις αρχές και τη φιλοσοφία του Γαλλικού Εμπρεσιονισμού από τους μεγάλους δασκάλους του Παρισινού ωδείου (Maurice Emmanuel, Marcel Dupré).
Τα πρώτα του έργα (πχ. Πρελούντια για πιάνο) έχουν σαφείς επιρροές από το έργο του Debussy.
Στη συνέχεια, παρά τους δρόμους που άνοιξε στη μουσική πρωτοπορία, ο ίδιος ακολούθησε μια ανεξάρτητη μουσική γλώσσα, που χαρακτηρίζεται από τα παρακάτω:
1. Τροπικό σύστημα (τρόποι περιορισμένης μεταφοράς), χωρίς ιστορικές καταβολές, δικής του έμπνευσης.
Χαρακτηριστικό αυτού του τροπικού συστήματος είναι η μικροδομικότητα και υποδομικότητά του.
Ο κάθε τρόπος, δηλαδή, σχηματίζεται από την αναπαραγωγή μικρότερων δομικών μοντέλων, γεγονός που εξασφαλίζει στον κάθε τρόπο μια πολυτινόκοτητα, με αριθμό τονικοτήτων ανάλογο με τον αριθμό των αναπαραγωγών των μοντέλων, που σχηματίζουν τον τρόπο.
Παρόμοια με το παραδοσιακό τονικό σύστημα, στο οποίο η κάθε κλίμακα συντίθεται από δύο τετράχορδα, αυτό της τονικής και αυτό της δεσπόζουσας, εμπεριέχοντας τη διτονικότητα της τονικής και της δεσπόζουσας.
2. Ρυθμοί Ανατολικών πολιτισμών και κυρίως της Ινδίας και της Αρχαίας Ελλάδας. Στην Ινδία πολύ συχνά οι ρυθμοί έχουν και συμβολικό χαρακτήρα, πχ μπορεί να συμβολίζουν τη δύναμη, το καλό, το κακό κλπ.
3. Ιδιαίτερες τεχνικές στην επεξεργασία των ρυθμών, πχ ασύμμετρες μεγεθύνσεις και σμικρύνσεις, προσθήκη ή αφαίρεση αξιών, μη αναδρομικοί ρυθμοί, που είναι ρυθμοί τους οποίους διαβάζοντάς τους από αριστερά προς τα δεξιά και από δεξιά προς τα αριστερά παραμένουν οι ίδιοι κλπ.
4. Επεξεργασίες λειτουργικών Γρηγοριανών μελών, μια και ο ίδιος ήταν βαθειά θρησκευόμενο άτομο και οργανίστας στο ναό της Αγίας Τριάδας στο Παρίσι. Μάλιστα συχνά στα έργα του δίνει θρησκευτικούς τίτλους, χωρίς να είναι έργα θρησκευτικής μουσικής, αλλά αντλεί πανανθρώπινες αξίες μέσα από τη θρησκευτικότητα.
5. Τραγούδι των πουλιών, αποδίδοντάς το με διάφορα όργανα. Ασχολούνταν με την ορνιθολογία, θεωρούσε τον εαυτό του ορνιθολόγο και γύριζε στη φύση καταγράφοντας με νότες τους ήχους διαφόρων πουλιών (4.500 - 5.000 πουλιών).
6. Ιδιαίτερες αρμονικές δομές, όπως οι συγχορδίες της αντήχησης, οι ελικοειδείς συγχορδίες κλπ. Τις αρμονικές δομές τις οποίες συχνά παραλληλίζει με κάποια χρώματα.
7. Ρυθμικά, μελωδικά και αρμονικά πρόσωπα. Η τεχνική αυτή είναι δανεισμένη από το δράμα, όπου ένα πρόσωπο ενεργεί (επιθετική δράση), ένα υφίσταται αυτή τη δράση (παθητικός δέκτης) και ένα παραμένει ουδέτερος παρατηρητής. Έτσι, πχ σε ένα ρυθμικό πρόσωπο, ένας ρυθμός μεγεθύνεται, ένας άλλος σμικρύνεται και ένας τρίτος παραμένει σταθερός. Αν τα συνδυάσει αυτά κανείς με τη συμβολική διάσταση του ρυθμού στην Ινδική φιλοσοφία, μπαίνει σε έναν φανταστικό και μαγικό αισθητικό κόσμο.
Η Turangalîla συμφωνία αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα έργα του 20ου αιώνα.
Γράφτηκε ανάμεσα στο 1946-1948 και η ονομασία της προέρχεται από δυο ινδικές λέξεις, α. τη λέξη lîla, που σημαίνει αγάπη, διασκέδαση ή παιγνίδι των αισθήσεων ή παιγνίδι της ζωής και του θανάτου (στο Άσμα Ασμάτων του Σολομώντα υπάρχει μια καταπληκτική ανάλογη έκφραση «ότι κραταιά ως θάνατος αγάπη, σκληρός ως άδης ζήλος» - μετάφραση: γιατί η αγάπη είναι δυνατή σαν το θάνατο και ο πόθος σκληρός σαν τον άδη) και β. τη λέξη turanga, που σημαίνει χρόνος σε κίνηση ή αδυσώπητη ροή και πέρασμα του χρόνου.
Είναι, δηλαδή, ένα έργο περιγραφικής μουσικής, που αναδεικνύει τη σύγκρουση ανάμεσα στο πάθος για τη ζωή των αισθήσεων, τον πόνο και το θάνατο.
Στο πρώτο μέρος, την εισαγωγή, υπάρχουν δυο βασικά μουσικά θέματα, σύμβολα της πηγής της ζωής, της αρσενικής και της θηλυκής φύσης. Το πρώτο είναι ένα μεγαλοπρεπές θέμα στα τρομπόνια, σύμβολο της αρσενικής φύσης και το δεύτερο ένα σύντομο, εύθραυστο και φευγαλέο θέμα στα κλαρινέτα (σαν δυο μάτια που κοιτιούνται με απορία) σύμβολο του θηλυκού στοιχείου.
Τα θέματα αυτά εμφανίζονται και σε μεταγενέστερα μέρη του έργου, λειτουργώντας στην πραγματικότητα ως Leitmotifs.
Το Leitmotiv (εξαγγελτικό θέμα) είναι μια μουσική ιδέα, που μπορεί να έχει συμβολικό χαρακτήρα, πχ να συμβολίζει ένα πρόσωπο, μια κατάσταση κλπ και αποτελεί αφενός το δομικό στοιχείο κυρίως στα συμφωνικά ποιήματα, αλλά και στις όπερες του Ρομαντισμού, αλλά ταυτόχρονα με τις δομικές και αισθητικές μεταμορφώσεις του το φορέα της συμβολικής εξέλιξης του έργου.
Για παράδειγμα το θέμα του επισκέπτη μιας έκθεσης ζωγραφικής στο έργο Tableaux d’ une exposition (Πίνακες μιας έκθεσης) του Mussorgsky. Στο έργο ο συνθέτης περιγράφει τους πίνακες μιας έκθεσης ζωγραφικής και ανάμεσα στους πίνακες παρεμβάλλεται το θέμα του περιηγητή, του επισκέπτη της έκθεσης, το οποίο μεταμορφώνεται αισθητικά ανάλογα με τις συναισθηματικές επιδράσεις του πίνακα στον επισκέπτη.
Το έργο αυτό γράφτηκε αρχικά από τον Mussorgsky για πιάνο και αργότερα ενορχηστρώθηκε σε μια θαυμάσια, ευρηματική και υποδειγματική ενορχήστρωση από τον Ravel.
Επανερχόμενοι στην Turangalîla συμφωνία, τα μέρη της που έχουν τον τίτλο Turangalîla 1, 2 και 3 συμβολίζουν τα στοιχεία του κακού, τον πόνο και το θάνατο.
Το έργο χρησιμοποιεί μεγάλη συμφωνική ορχήστρα, πάρα πολλά κρουστά, που συνήθως παίζουν Ινδικούς και Αρχαίους Ελληνικούς ρυθμούς και επεξεργασίες τους, πιάνο και Ondes de Martenot (Κύματα του Martenot) (από τα πρώτα ηλεκτρικά όργανα).
Τα μέρη του έργου
1. Εισαγωγή
2. Τραγούδι της αγάπης 1
3. Turangalîla 1
4. Τραγούδι της αγάπης 2
5. Χαρά του αίματος των αστεριών
6. Κήπος του ύπνου της αγάπης
7. Turangalîla 2
8. Ανάπτυξη της αγάπης
9. Turangalîla 3
10. Φινάλε
Η κόρη μου όταν ήταν μικρή, μόλις άρχισε να μαθαίνει να γράφει, πρώτη τάξη του δημοτικού, είχε τη συνήθεια ακούγοντας μουσική ή παρακολουθώντας συναυλίες, να γράφει στα προγράμματα εντυπώσεις και να βαθμολογεί τους εκτελεστές. Παρακολουθώντας την Turangalîla συμφωνία έγραψε «Επιτέλους άκουσα ένα έργο που το κατάλαβα. Τα έργα του Bach τα έχω βαρεθεί. Επαναλαμβάνουν συνέχεια τα ίδια και τα ίδια και δεν εκφράζουν τίποτα».
Με τη σύντομη αυτή σημείωση περιέγραψε τα πάντα: τη δύναμη της περιγραφικής μουσικής, τα χαρακτηριστικά του Μπαρόκ (Bach), αλλά και την αδυναμία της μουσικής της εποχής του Μπαρόκ να εκφράσει κάτι συγκεκριμένο.
Και το σημαντικότερο αποκάλυψε, χωρίς να το γνωρίζει, τη μεγάλη αλήθεια, ότι η απόλαυση ενός μουσικού έργου ή γενικότερα ενός έργου τέχνης δεν χρειάζεται γνώσεις, αλλά είναι ένα παιγνίδι των αισθήσεων.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
London, Kensington
Αύγουστος 2010, Τυπικός Λονδρέζικος βροχερός καιρός, L’ hiver dans l’ été (Ο χειμώνας μέσα στο καλοκαίρι) πραγματικά και μεταφορικά
Σημειωση (2 Απριλιου 2013)
Ελπιζω συντομα, μολις βρω το χρονο και την απαιτουμενη διαθεση να καθισω μπροστα στον υπολογιστη, να δωσω στη δημοσιοτητα μια λεπτομερη τεχνικη αναλυση, φθογγο προς φθογγο, που εχω στο αρχειο μου, της Turangalîla συμφωνιας, για να ικανοποιησω τις απαιτησεις των ειδικων.
Βεβαια, δεν θα μπορεσω, ομως, να δωσω στη δημοσιοτητα ολοκληρη την παρτιτουρα του εργου με τις σημειωσεις μου πανω σ' αυτη, αφενος λογω του μεγαλου ογκου της (430 σελιδες) και αφετερου για λογους σεβασμου των διεθνων ηθικων και νομικων αρχων για την πνευματικη ιδιοκτησια.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου