Δευτέρα 18 Σεπτεμβρίου 2017

POÈME EN PROSE

POÈME EN PROSE
(20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2014 - 20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2017)
ΤΡΙΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΧΑΜΟ ΤΗΣ CLAUDINE
Αφιερωμένο στα υπόλοιπα δύο τρίτα της ζωής μου, την Chloé και τη Jagie
Σε μια από τις πρόσφατες ατέλειωτες αγρύπνιες της αγωνίας μου για την Chloé, που μήνες τώρα μετεωρίζεται μεταξύ ζωής και θανάτου, ανεβοκατεβάζοντας ταυτόχρονα την ύπαρξή μου από τον άνω στον κάτω κόσμο, έπεσα επάνω σ' ένα ποίημα του Victor Hugo με τίτλο "La mort dun chien" (O θάνατος ενός σκύλου) και μπήκα στον πειρασμό της απόδοσής του στην ελληνική γλώσσα.
Η αριστοτεχνική ομοιοκαταληξία του από την μια, προσαρμοσμένη στην ευφωνία της γαλλικής γλώσσας και η αριστουργηματική μετάφραση και απόδοση της ρίμας από τον Αριστοτέλη Βαλαωρίτη του εμβληματικού ποιήματος "Le lac" (H λίμνη) του Alphonse de Lamartine* που αναδύθηκε, σχεδόν, αυτόματα και συνειρμικά στη μνήμη μου από την άλλη, σε συνδυασμό με την έλλειψη της ιδιότητας και της ικανότητας του ποιητή από μέρους μου, συγκράτησαν την επιθυμία μου να αποδώσω το ποίημα του Hugo, μέχρι τη στιγμή που σκέφτηκα τη γαλλική έκφραση "poéme en prose" (ποίημα σε πρόζα).
Η έκφραση αυτή μου έδινε μια επιφανειακή διέξοδο - άλλοθι. Να μεταφράσω, δηλαδή, το ποίημα του Hugo σε "πρόζα".
Θα έπρεπε, όμως, εκτός από το ποίημα να κακοποιήσω και την πραγματική λογοτεχνική έννοια της γαλλικής έκφρασης "poéme en prose" (ποίημα σε πρόζα), γιατί δεν αναφέρεται, όπως στην ελληνική γλώσσα, στην πεζότητα του λόγου, την έλλειψη της ρίμας, της στροφικότητας και της παραδοσιακής διάρθρωσης του ποιητικού κειμένου, αλλά στη χρησιμοποίηση ειδικών χαρακτηριστικών του ποιητικού ύφους, όπως μεταφορές, μετωνυμίες, οξύμορα σχήματα, ηχητικά και ρυθμικά εφέ (πχ παρηχήσεις, αναφορές, μιμητικές αρμονίες, χιασματικά σχήματα), δομικές αποδιαρθρώσεις, πχ με ανακολουθίες, παρατάξεις φράσεων ή λέξεων, κλπ.
Όμως, πέρα από τις τεχνικές επιφυλάξεις υπήρχε η ανεπιφύλακτη αξία του υπέρτερου αυτού όντος, του μοναδικού συμβόλου της πίστης, της αφοσίωσης, της θλίψης και της αγάπης, του σκύλου, που με ενθάρρυνε, να κακοποιήσω τις λογοτεχνικές τεχνικές και να αναδείξω με τον ελεύθερο πεζό λόγο την ουσία αυτών των αρετών του, όπως αποτυπώνονται στην ποιητική τέχνη του Hugo.
La mort dun chien
Par Victor Hugo (1802 - 1885)
 
"Un groupe tout à l'heure était là sur la grève,
Regardant quelque chose à terre. - Un chien qui crève!
M'ont crié des enfants; voilà tout ce que c'est.
- Et j'ai vu sous leurs pieds un vieux chien qui gisait.
L'océan lui jetait l'écume de ses lames.
- Voilà trois jours qu'il est ainsi, disaient des femmes,
On a beau lui parler, il n'ouvre pas les yeux.
- Son maître est un marin absent, disait un vieux.
Un pilote, passant la tête à sa fenêtre,
A repris: - Ce chien meurt de ne plus voir son maître.
Justement le bateau vient d'entrer dans le port;
Le maître va venir, mais le chien sera mort.
- Je me suis arrêté près de la triste bête,
Qui, sourde, ne bougeant ni le corps ni la tête,
Les yeux fermés, morte sur le pavé.
Comme le soir tombait, le maître est arrivé,
Vieux lui-même; et, hâtant son pas que l'âge casse,
A murmuré le nom de son chien à voix basse.
Alors, rouvrant ses yeux pleins d'ombre, exténué,
Le chien a regardé son maître, a remué
Une dernière fois sa pauvre vieille queue,
Puis est mort.
 
C'était l'heure où, sous la voûte bleue,
Comme un flambeau qui sort d'un gouffre, Vénus luit;
Et j'ai dit: D'où vient l'astre? où va le chien? ô nuit!"

ΕΛΕΥΘΕΡΗ ΑΠΟΔΟΣΗ ΣΕ ΠΕΖΟ ΛΟΓΟ

Ο θάνατος ενός σκύλου
του Victor Hugo (1802 - 1885)
 
Ένα μπουλούκι μόλις να ήταν στην ακτή,
Κοιτάζοντας κάτι στη γη. - Ένα σκυλί να πεθαίνει!
Φώναξα στα παιδιά που είναι μαζεμένα
- Κι είδα στα πόδια τους το γέρικο σκυλί.
Ο ωκεανός το μαστίγωνε με τα ξεβράσματα των κυμάτων.
- Να τρεις μέρες είναι έτσι, είπαν οι γυναίκες.
Θα ήταν ωραίο να μιλήσω με το ίδιο, δεν είχε όμως ανοιχτά τα μάτια.
- Το αφεντικό του, ναύτης, λείπει, είπε μια γριά.
Κι ένας περαστικός οδηγός, βγάζοντας το κεφάλι από το παράθυρο,
Επανέλαβε: - Αυτό το σκυλί πεθαίνει, γιατί δεν βλέπει πια το αφεντικό του.
Μόλις το καράβι μπήκε στο λιμάνι,
Το αφεντικό θα έρθει, μα το σκυλί θα είναι νεκρό.
- Έφτασα μπροστά στο λυπημένο ζώο,
Ναι, δεν ακούει και δεν κινεί το σώμα του και το κεφάλι.
Τα μάτια του κλειστά, άψυχο στο κράσπεδο.
Καθώς πέφτει το βράδυ, φτάνει ο κύριός του,
Όπως παλιά, και επιταχύνοντας το βήμα παρά την θρυμματισμένη ηλικία,
Ψιθύρισε το όνομα του σκύλου με βαρύτονη φωνή.
Αμέσως, ξανάνοιξε τα ξεθωριασμένα γεμάτα σκιά μάτια,
Ο σκύλος είδε το αφεντικό του και ξανακούνησε
Μια τελευταία φορά την καημένη γέρικη ουρά του,
Κι ύστερα πέθανε.

Ήταν η ώρα που, κάτω από το γαλάζιο θόλο,
Σα μια δάδα, που βγαίνει από την άβυσσο, λάμπει η Αφροδίτη,
Κι αναλογίστηκα: Από πού έρχεται το αστέρι; Πού πάει το σκυλί; Ω νύχτα!


* Σας συνιστώ να διαβάστε τη μετάφραση αυτή (Η λίμνη) του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, που κυκλοφορεί ευρέως στο διαδίκτυο και όσοι γνωρίζετε γαλλικά να διαβάσετε και το πρωτότυπο ποίημα (Le lac) του Alphonse de Lamartine, για να χαθείτε στη μαγεία ενός υπέροχου και στοχαστικού Ρομαντισμού για τον έρωτα και τον χρόνο, ως μια ποιητική εκδοχή της Turangalîla Symphonie** του δασκάλου μας της μουσικής πρωτοπορίας Olivier Messiaen, μέσα στην ασχήμια του Ρεαλισμού της σύγχρονης πραγματικότητας του οικονομικιστικού ολιγοφρενικού και αναίσθητου ευρωφασισμού, η οποία ασχήμια, όπως θάλεγε και η Ρένα Χατηδάκη (Μαρίνα)***, άνοιξε από παντού ξετρελαμένα στόματα και ενεδρεύει να μας καταβροχθίσει.
** Από τα σημαντικότερα συμφωνικά έργα (Συμφωνία σε δέκα μέρη) της μουσικής του 20ου αιώνα, που η ονομασία Turangalîla προέρχεται από τις ινδικές λέξεις turanga και lîla, που χαρακτηρίζουν ένα παιχνίδι των αισθήσεων, του πάθους για τη ζωή και την αδυσώπητη κίνηση του χρόνου, της καταστροφής, του πόνου και του θανάτου.
*** Αναφέρομαι στους παρακάτω στίχους από το ποίημά της "Κατάσταση Πολιορκίας":
"άνοιξε από παντού ξετρελαμένα στόματα
η ασχήμια, που ενεδρεύει να με καταβροχθίσει".
ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Θα πρέπει να ομολογήσω, ότι ως γιατρός βρέθηκα πάμπολες φορές μπροστά στον ανθρώπινο πόνο, κυρίως, μπροστά στον πόνο της αρρώστιας και του θανάτου.
Σε καμία περίπτωση, όμως, δεν θα μπορούσα να βάλω αυτόν τον ανθρώπινο πόνο πάνω από την απέραντη θλίψη της ματιάς ενός σκύλου.
Κι αν έμαθα να σέβομαι τον πόνο του ανθρώπου, έμαθα να σέβομαι, να λατρεύω, να δοξάζω και να δοξολογώ περισσότερο τη θλίψη ενός σκύλου.
Ο έντρομος άνθρωπος, φοβάται για το θάνατό του, γιατί δεν βλέπει την αξιοθρήνητη ζωή του. Ο σκύλος λυπάται για τη ζωή, γιατί δεν έχει, ίσως, το φόβο του θανάτου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν έχει το πάθος για τη ζωή, γιατί άλλο ο φόβος και άλλο το πάθος.
Σημείωση
Σήμερα, 19 Σεπτεμβρίου 2017, η Chloé νοσηλεύεται σε βαριά και απρόβλεπτη κατάσταση στην Κτηνιατρική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, δίνοντας στον κιρκάδιο ρυθμό του πεπρωμένου μου ένα στίγμα, τον μήνα Σεπτέμβριο, και δεν ξέρω αν ως αύριο, 20 Σεπτεμβρίου 2017, θα έχω μείνει με τα δύο ή το ένα τρίτο της ζωής μου, κατά τη ρητή ακολουθία του Σεφέρη, με τα πρέποντα αποσιωπητικά στο τέλος:
"Δάκρυα γυρεύει η δίψα της αγάπης
τα τριαντάφυλλα σκύβουν - η ψυχή μας -
στα φύλλα ακούγεται ο παλμός της πλάσης
το απόβραδο σιμώνει σα διαβάτης
ύστερα η νύχτα κι ύστερα το μνήμα ..."
Αυτός, λοιπόν, "ο παλμός της πλάσης", είναι ο παλμός, ο κιρκάδιος ρυθμός, της δικής μου πλάσης, της "δίψας της αγάπης" μου για τα τρία σκυλιά μου: το απόβραδο με την Claudine, ύστερα η νύχτα με τη Chloé κι ύστερα το μνήμα με τη Jagie, γιατί, όπως καταλήγει στο ίδιο ποίημα, "Η Στέρνα", ο Σεφέρης,
"η αγάπη ζει το θάνατο να υφαίνει".


Το κείμενο αυτό και η μετάφραση του ποιήματος του Hugo γράφτηκαν για δεύτερη φορά, γιατί χάθηκε το αρχείο της πρώτης από λανθασμένο χειρισμό πάνω στη θλίψη και την αγωνία μου για την έκβαση της τρίτης μέσα σε έξι μήνες σοβαρής επέμβασης της Chloé χθες, γι' αυτό, ίσως, δεν έχουν τον αυθορμητισμό και τη ζωντάνια της αρχικής γραφής.

 19 Σεπτεμβρίου 2017  

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου