Ο ΓΑΛΛΙΚΟΣ ΕΜΠΡΕΣΙΟΝΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο DEBUSSY
(Σύντομο γενικό σημείωμα για τη Θάλασσα και το Πρελούντιο στο απομεσήμερο ενός Φαύνου του Debussy)
Εμπρεσιονισμός
Καλλιτεχνική τεχνοτροπία που αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στη Γαλλία, αρχικά στη ζωγραφική, με σημαντικές επιρροές από την Άπω Ανατολή, με πρωτοπόρους ζωγράφους τον Éduard Manet (1832-1883) (Γεύμα πάνω στη χλόη) και κυρίως τον Claude Monet (1840-1926) (Γυναίκες στον κήπο, Εντύπωση: Ανατέλλων ήλιος).
Στους πίνακες απεικονίζεται μια γενικά βιωμένη εντύπωση ενός θέματος, σαν μια ανάσυρση ενός ασαφούς ονείρου από το υποσυνείδητο. Βρίσκεται σε αντίθεση τόσο με την φωτογραφική και αντικειμενική απεικόνιση του Ρεαλισμού, όσο και με την έντονη εσωτερικότητα και υπερβολή του Ρομαντισμού.
Η ονομασία προέρχεται από τη Γαλλική λέξη Impression, που σημαίνει εντύπωση.
Για παράδειγμα ένας ζωγράφος του Ρεαλισμού ζωγραφίζοντας μια χορεύτρια θα απέδιδε μια πιστή φωτογραφική της απεικόνιση, ένας ζωγράφος του Ρομαντισμού θα προσέδιδε μεγαλύτερη εσωτερικότητα, δίνοντας έμφαση στα εξωτερικά χαρακτηριστικά που αντανακλούν εσωτερικά συναισθήματα, ενώ ένας ζωγράφος του εμπρεσιονισμού θα απέδιδε με ασαφή χαρακτηριστικά το βασικό στοιχείο της, την κίνηση.
Εμπρεσιονισμός στη μουσική
Στη μουσική ο εμπρεσιονισμός αναδεικνύεται κυρίως από τον Claude Debussy (1862- 1926) και τον Maurice Ravel (1875-1937), έχοντας και στη μουσική σημαντικές επιρροές από την Άπω Ανατολή, από τις gamelan ορχήστρες της Ιάβα, της Πολυνησίας, που την εποχή εκείνη επισκέπτονταν τις διεθνείς εκθέσεις του Παρισιού, με τα λεπτά νυκτά όργανα και τα κρουστά, γι’ αυτό και οι ορχήστρες του Εμπρεσιονισμού έχουν συνήθως δύο άρπες και αρκετά κρουστά όργανα.
Ειδικότερα στα χέρια του Debussy ο Εμπρεσιονισμός πήρε τα χαρακτηριστικά ενός αντί Ρομαντισμού. Ο Debussy κατέκρινε έντονα τους συνθέτες του όψιμου Γερμανικού Ρομαντισμού (πχ Wagner) για τις αισθητικές και εκφραστικές τους υπερβολές, παρά το ότι ο Ρομαντισμός ως ιδεολογία και τεχνοτροπία τόσο στη ζωγραφική, όσο και στη μουσική ξεκίνησε από τη Γαλλία. Επίσης κατέκρινε τις Εθνικές σχολές (συνθέτες από διάφορες χώρες που με οργανωμένο και συστηματικό τρόπο χρησιμοποίησαν στη λόγια μουσική στοιχεία της λαϊκής τους παράδοσης), που αναπτύχθηκαν στον Ρομαντισμό, γιατί προσέδωσαν στη μουσική τοπικιστικό χαρακτήρα, αποδυναμώνοντας την παγκοσμιότητα της αισθητικής της.
Ήταν τόσο μεγάλη η αντίθεση του Debussy στο Γερμανικό Ρομαντισμό, που τα έργα του ακόμα και αν είχαν περιγραφικό χαρακτήρα δεν τα ονόμαζε συμφωνικά ποιήματα, αλλά με άλλες ονομασίες, πχ σουίτες, σκίτσα κλπ.
Το συμφωνικό ποίημα είναι χαρακτηριστική φόρμα του Ρομαντισμού, μέσα στην οποία αποθεώνεται η αντίληψη της λεγόμενης Προγραμματικής μουσικής, μιας μουσικής που έχει πάντα ως σκοπό, ως πρόγραμμα να αποδώσει ή να περιγράψει κάτι συγκεκριμένο, πχ έναν μύθο, μια ιστορία, ένα ποίημα, έναν πίνακα, μια σκηνή από τη φύση ή τη ζωή.
Η Θάλασσα (La mer)
Η Θάλασσα του Debussy και μόνο από τους τίτλους που έχουν τα τρία μέρη της (Από το πρωί ως το μεσημέρι στη θάλασσα, Παιχνίδια των κυμάτων, Διάλογος του αέρα και της θάλασσας) είναι καθαρά περιγραφικό έργο.
Ο συνθέτης, εξαιτίας της αντίθεσής του με τον Ρομαντισμό, δεν το ονόμασε συμφωνικό ποίημα, αλλά τρία σκίτσα για ορχήστρα.
Έμεινε στην ιστορία το εξής περιστατικό: μόλις τελείωσε η πρώτη εκτέλεση του έργου στο Παρίσι το 1905, μαζεύτηκαν όλοι γύρω στον μεγάλο δάσκαλο της εποχής Eric Satie και τον ρώτησαν «πως σας φάνηκε δάσκαλε το καινούργιο έργο του Debussy» και αυτός με το παροιμιώδες χιούμορ του απάντησε «ε, κάπου εκεί γύρω στις 11 παρά τέταρτο είχε κάποια καλά στοιχεία» (το πρώτο μέρος της Θάλασσας έχει τον τίτλο Από το πρωί ως το μεσημέρι στη θάλασσα).
Με την απάντησή του αυτή «κάρφωσε» διπλά τον Debussy, πρώτα - πρώτα γιατί του έλεγε έμμεσα πως το έργο του ήταν περιγραφικό (αυτόν που κατέκρινε την περιγραφική μουσική των Γερμανών) και ύστερα γιατί επισήμανε μόνο κάποια λίγα στοιχεία με ενδιαφέρον στο έργο.
Η Θάλασσα ή Τρία σκίτσα για ορχήστρα έχει τρία μέρη με απολύτως περιγραφικό χαρακτήρα:
Από το πρωί ως το μεσημέρι στη Θάλασσα
Παιχνίδια των κυμάτων
Διάλογος του αέρα και της θάλασσας
Σύντομα τεχνικά στοιχεία του έργου και γενικότερα του Debussy
1. Μεγάλη ορχήστρα με 2 άρπες και αρκετά κρουστά
2. Ορχηστρική πολυχρωμία και πανδαισία ηχοχρωμάτων, που διαμορφώνουν ένα ονειρικό αισθητικό περιβάλλον.
Στην ορχήστρα του Debussy υπάρχουν συνήθως 3 ηχοχρωματικά επίπεδα:
α. πολύπλοκη αρμονία, που δημιουργεί ένα background, συχνά παίζεται σε πυκνές αρμονίες με τρέμολο ή πολυρρυθμία εγχόρδων, την άρπα, αλλά και πνευστά όργανα,
β. μελωδίες, πάρα πολύ συχνά στα πνευστά όργανα και
γ. κάποια διάσπαρτα μικρομοτίβα στα πνευστά, που εξασφαλίζουν την πολυμορφία. Σε αντιστοιχία με τη ζωγραφική είναι σαν να δημιουργείται ένα υπόστρωμα πάνω στο οποίο θα προβληθούν τα κυρίως θέματα με αμβλυμμένη τη σαφήνειά τους. 3. Διαύγεια των χρωμάτων της ορχήστρας, όσο πυκνή και αν είναι η ορχηστρική γραφή ξεχωρίζει το ηχόχρωμα του κάθε οργάνου, σε αντίθεση με τον Γερμανικό Ρομαντισμό, στον οποίο δημιουργούνται συμπαγείς μάζες ορχηστρικών χρωμάτων με ασάφειες στην ατομικότητα του κάθε οργάνου.
4. Οι μελωδίες είναι σύντομες και φευγαλέες και πολύ συχνά αποδίδονται από ξύλινα ή χάλκινα πνευστά, γι’ αυτό συχνά τα χάλκινα πνευστά χρησιμοποιούνται με σουρντίνα, επειδή έχουν μεγάλη ένταση και ο Εμπρεσιονισμός έχει μια προτίμηση στις χαμηλές εντάσεις.
5. Μεγάλη πολυρρυθμία, δηλαδή ή συχνές αλλαγές του ρυθμού ή συνήχηση διαφορετικών ρυθμών.
6. Χρησιμοποίηση συχνά, αντί για κλίμακες, παλαιών τρόπων και κλιμάκων με τόνους, που δίνουν έναν εξωτικό χαρακτήρα, αφού αποτελούν χαρακτηριστικές κλίμακες της Άπω Ανατολής.
7. Ολοκλήρωση της αντίληψης και των τεχνικών της ανοιχτής φόρμας (forme ouverte), που χαρακτηρίζεται από τη ρευστότητα και την αστάθεια των μικροδομών της φόρμας, την ανατροπή των παραδοσιακών τεχνικών της ανάπτυξης και επεξεργασίας, που θέλουν τα θεματικά στοιχεία να προηγούνται των αναπτύξεων, με τη συγκρότηση τους ύστερα από τις αναπτύξεις τους, τη συνύπαρξη των τεχνικών των παραλλαγών και της ανάπτυξης, κλπ.
Prélude à l’après-midi d’un faune (Πρελούντιο στο απομεσήμερο ενός Φαύνου)
Όπως αποκαλύπτει ο ίδιος ο τίτλος, το έργο είναι εισαγωγικό (πρελούντιο) στο ποίημα του Mallarmé «L’après-midi d’un faune». (Απομεσήμερο ενός Φαύνου), που αφηγείται μια ανανεωμένη ιστορία της αρχαιότητας, τις περιπέτειες δύο νυμφών, που περιφρονούν τον έρωτα ενός Φαύνου για να καταξιωθούν στη Λέσβο (που να στεριώσει άντρας στη Λέσβο, τον κακομοίρη τον Φαύνο, τι του έμελε να πάθει, η μοίρα τον έριξε στη Λέσβο!!!) και τη γαλήνια φιλοσοφία του Φαύνου, ο οποίος προτιμά τις ηδονές του έρωτα και τη βακχική μέθη, τα ηλιόλουστα μονοπάτια και τους μουσικούς αυτοσχεδιασμούς (στη Ρωμαϊκή θεότητα του Φαύνου είχαν αποδοθεί οι ιδιότητες του θεού Πανός).
Βέβαια ο Mallarmé τοποθετεί την ιστορία στη Σικελία, πιθανόν σε μια σύγχυση της Ρωμαϊκής θεότητας του Φαύνου.
«Ô bords siciliens d’une calme marécage ….
Etna, c’est parmi toi visité de Venus…»
(Ω Σικελική γη των ήσυχων βάλτων…
Αίτνα, ανάμεσα στους επισκέπτες σου είναι η Αφροδίτη»)
Από την άλλη ο Debussy χρησιμοποιώντας το φλάουτο και αδιαφορώντας για την ιστορική συνέπεια, φαίνεται να επιλέγει μόνο το πνεύμα του ποιήματος του Mallarmé, που έχει συχνές αναφορές στον διπλό αυλό και τη σύριγγα του Πανός.
«hors des deux tuyaux…
le jonc vaste et jumeau…
bosquet arrosé d’accords…»
(εκτός των δύο σωλήνων…
το καλάμι μεγάλο και δίδυμο…
μπουκέτο ραντισμένο συγχορδίες…)
Το έργο γράφτηκε από τον Debussy το 1892 και αποτελεί έναν προάγγελο των αντιλήψεων του συνθέτη για την ελευθερία της φόρμας, που θα εκδηλωθούν σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια μεταγενέστερα στο έργο του La mer (Η θάλασσα) (1903-1905).
Το Prélude à l’après-midi d’un faune συνδυάζει τη φόρμα του Lied (τραγουδιού), αφού κατά βάση έχει τριμερή χαρακτήρα Α-Β-Α, τη φόρμα των παραλλαγών, αφού βασίζεται σε ρυθμικές και αρμονικές παραλλαγές ενός βασικού θέματος και τη φόρμα της σονάτας, αφού πριν και μετά το κεντρικό μέρος παρεμβάλλονται μικρές αναπτύξεις, δίνοντας τελικά την αψιδωτή φόρμα:
Α – Α Ανάπτυξη – Β – Β Ανάπτυξη – Α
Αρχικά το βασικό θέμα παίζεται σολιστικά στο φλάουτο και στο πρώτο μέρος (Α) ακολουθούν διάφορες, κυρίως ρυθμικές, παραλλαγές του, που με τη σειρά τους οδηγούν σε μια θεματική ανάπτυξη (Α Ανάπτυξη).
Το δεύτερο μέρος (Β) είναι περιγραφικό του κάλλους των δύο νυμφών στηρίζεται πάνω σε μια εκφραστική μελωδία, η οποία αρχικά είναι στα ξύλινα, ενώ στη συνέχεια, κατά τρία μέτρα μικρότερη, στα έγχορδα σε ένα πολυρρυθμικό περιβάλλον.
Στη συνέχεια υπάρχει η δεύτερη ανάπτυξη (Β Ανάπτυξη) , αποτελούμενη από δύο παράλληλα τμήματα που το κάθε ένα περιγράφει τη διπλή όψη του Φαύνου.
Από τη μια του ημίθεου, συμβόλου της φύσης, της αγροτικής ζωής, περήφανου για την αθωότητά του και από την άλλη του θνητού, επιρρεπή σε ταπεινούς πειρασμούς, σαρκαστικού, έμφορτου παθών, παραμορφωμένου με το απρεπές γέλιο του.
Η αθωότητα του ημίθεου Φαύνου εκφράζεται με παραλλαγμένο το αρχικό βασικό θέμα στο φλάουτο σε μεγέθυνση όλων των αξιών του και ύστερα στο όμποε, χωρίς τονισμούς, σε μια γαλήνια αρμονία με την ένδειξη doux et expressif (γλυκά και εκφραστικά).
Με το αρχικό επίσης βασικό θέμα στο όμποε, παραλλαγμένο πάλι ρυθμικά με σμίκρυνση και στη συνέχεια στο κόρνο και το Αγγλικό κόρνο συμβολίζει τη δεύτερη φύση του Φαύνου.
Ακολουθεί πάλι ένα Α μέρος, βασισμένο στο αρχικό τμήμα του βασικού θέματος στα δύο φλάουτα και στη συνέχεια στο φλάουτο και τα βιολοντσέλα
Το τρέμολο των εγχόρδων θυμίζει τον «Ψίθυρο του Δάσους» στη συνοδεία του πουλιού του Siegfried στην τετραλογία του Wagner, αλλά και τη σκηνή των Νυμφών στο Daphnis et Chloé του Ravel.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
London, Kensington
Αύγουστος 2010, Τυπικός Λονδρέζικος βροχερός καιρός, L’ hiver dans l’ été (Ο χειμωνας μεσ' το καλοκαιρι), πραγματικά και μεταφορικά.
Σημερινό σημείωμα (23 Μαρτίου 2013)
Ήταν το πρώτο καλοκαίρι της οικονομικής κατοχής της χώρας μας, όταν ταξίδευα στην Ευρώπη με μπλουζάκια, πάνω στα οποία είχα τυπωμένο σε τρεις γλώσσες (Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά) το σύνθημα:
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΧΟΥΝΤΑ
RESISTANCE AGAINST THE ECONOMIC JUNTA
RÉSISTANCE CONTRE LA JUNTE ÉCONOMIQUE
Τότε είχα χαρακτηριστεί "ο όπως πάντα υπερβολικός".
Σήμερα όλοι αποδέχονται, πως ήμουν απλά προφητικός.
Η οικονομική χούντα αποκάλυψε όλο το φασιστικό και ναζιστικό της πρόσωπο, επιβάλλοντας στην Ελλάδα τον αργό θάνατο της καταναγκαστικής εργασίας και στην Κύπρο τη βίαιη εκτέλεση στο θάλαμο των αερίων του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Ευρώ.
(Σύντομο γενικό σημείωμα για τη Θάλασσα και το Πρελούντιο στο απομεσήμερο ενός Φαύνου του Debussy)
Εμπρεσιονισμός
Καλλιτεχνική τεχνοτροπία που αναπτύχθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα στη Γαλλία, αρχικά στη ζωγραφική, με σημαντικές επιρροές από την Άπω Ανατολή, με πρωτοπόρους ζωγράφους τον Éduard Manet (1832-1883) (Γεύμα πάνω στη χλόη) και κυρίως τον Claude Monet (1840-1926) (Γυναίκες στον κήπο, Εντύπωση: Ανατέλλων ήλιος).
Στους πίνακες απεικονίζεται μια γενικά βιωμένη εντύπωση ενός θέματος, σαν μια ανάσυρση ενός ασαφούς ονείρου από το υποσυνείδητο. Βρίσκεται σε αντίθεση τόσο με την φωτογραφική και αντικειμενική απεικόνιση του Ρεαλισμού, όσο και με την έντονη εσωτερικότητα και υπερβολή του Ρομαντισμού.
Η ονομασία προέρχεται από τη Γαλλική λέξη Impression, που σημαίνει εντύπωση.
Για παράδειγμα ένας ζωγράφος του Ρεαλισμού ζωγραφίζοντας μια χορεύτρια θα απέδιδε μια πιστή φωτογραφική της απεικόνιση, ένας ζωγράφος του Ρομαντισμού θα προσέδιδε μεγαλύτερη εσωτερικότητα, δίνοντας έμφαση στα εξωτερικά χαρακτηριστικά που αντανακλούν εσωτερικά συναισθήματα, ενώ ένας ζωγράφος του εμπρεσιονισμού θα απέδιδε με ασαφή χαρακτηριστικά το βασικό στοιχείο της, την κίνηση.
Εμπρεσιονισμός στη μουσική
Στη μουσική ο εμπρεσιονισμός αναδεικνύεται κυρίως από τον Claude Debussy (1862- 1926) και τον Maurice Ravel (1875-1937), έχοντας και στη μουσική σημαντικές επιρροές από την Άπω Ανατολή, από τις gamelan ορχήστρες της Ιάβα, της Πολυνησίας, που την εποχή εκείνη επισκέπτονταν τις διεθνείς εκθέσεις του Παρισιού, με τα λεπτά νυκτά όργανα και τα κρουστά, γι’ αυτό και οι ορχήστρες του Εμπρεσιονισμού έχουν συνήθως δύο άρπες και αρκετά κρουστά όργανα.
Ειδικότερα στα χέρια του Debussy ο Εμπρεσιονισμός πήρε τα χαρακτηριστικά ενός αντί Ρομαντισμού. Ο Debussy κατέκρινε έντονα τους συνθέτες του όψιμου Γερμανικού Ρομαντισμού (πχ Wagner) για τις αισθητικές και εκφραστικές τους υπερβολές, παρά το ότι ο Ρομαντισμός ως ιδεολογία και τεχνοτροπία τόσο στη ζωγραφική, όσο και στη μουσική ξεκίνησε από τη Γαλλία. Επίσης κατέκρινε τις Εθνικές σχολές (συνθέτες από διάφορες χώρες που με οργανωμένο και συστηματικό τρόπο χρησιμοποίησαν στη λόγια μουσική στοιχεία της λαϊκής τους παράδοσης), που αναπτύχθηκαν στον Ρομαντισμό, γιατί προσέδωσαν στη μουσική τοπικιστικό χαρακτήρα, αποδυναμώνοντας την παγκοσμιότητα της αισθητικής της.
Ήταν τόσο μεγάλη η αντίθεση του Debussy στο Γερμανικό Ρομαντισμό, που τα έργα του ακόμα και αν είχαν περιγραφικό χαρακτήρα δεν τα ονόμαζε συμφωνικά ποιήματα, αλλά με άλλες ονομασίες, πχ σουίτες, σκίτσα κλπ.
Το συμφωνικό ποίημα είναι χαρακτηριστική φόρμα του Ρομαντισμού, μέσα στην οποία αποθεώνεται η αντίληψη της λεγόμενης Προγραμματικής μουσικής, μιας μουσικής που έχει πάντα ως σκοπό, ως πρόγραμμα να αποδώσει ή να περιγράψει κάτι συγκεκριμένο, πχ έναν μύθο, μια ιστορία, ένα ποίημα, έναν πίνακα, μια σκηνή από τη φύση ή τη ζωή.
Η Θάλασσα (La mer)
Η Θάλασσα του Debussy και μόνο από τους τίτλους που έχουν τα τρία μέρη της (Από το πρωί ως το μεσημέρι στη θάλασσα, Παιχνίδια των κυμάτων, Διάλογος του αέρα και της θάλασσας) είναι καθαρά περιγραφικό έργο.
Ο συνθέτης, εξαιτίας της αντίθεσής του με τον Ρομαντισμό, δεν το ονόμασε συμφωνικό ποίημα, αλλά τρία σκίτσα για ορχήστρα.
Έμεινε στην ιστορία το εξής περιστατικό: μόλις τελείωσε η πρώτη εκτέλεση του έργου στο Παρίσι το 1905, μαζεύτηκαν όλοι γύρω στον μεγάλο δάσκαλο της εποχής Eric Satie και τον ρώτησαν «πως σας φάνηκε δάσκαλε το καινούργιο έργο του Debussy» και αυτός με το παροιμιώδες χιούμορ του απάντησε «ε, κάπου εκεί γύρω στις 11 παρά τέταρτο είχε κάποια καλά στοιχεία» (το πρώτο μέρος της Θάλασσας έχει τον τίτλο Από το πρωί ως το μεσημέρι στη θάλασσα).
Με την απάντησή του αυτή «κάρφωσε» διπλά τον Debussy, πρώτα - πρώτα γιατί του έλεγε έμμεσα πως το έργο του ήταν περιγραφικό (αυτόν που κατέκρινε την περιγραφική μουσική των Γερμανών) και ύστερα γιατί επισήμανε μόνο κάποια λίγα στοιχεία με ενδιαφέρον στο έργο.
Η Θάλασσα ή Τρία σκίτσα για ορχήστρα έχει τρία μέρη με απολύτως περιγραφικό χαρακτήρα:
Από το πρωί ως το μεσημέρι στη Θάλασσα
Παιχνίδια των κυμάτων
Διάλογος του αέρα και της θάλασσας
Σύντομα τεχνικά στοιχεία του έργου και γενικότερα του Debussy
1. Μεγάλη ορχήστρα με 2 άρπες και αρκετά κρουστά
2. Ορχηστρική πολυχρωμία και πανδαισία ηχοχρωμάτων, που διαμορφώνουν ένα ονειρικό αισθητικό περιβάλλον.
Στην ορχήστρα του Debussy υπάρχουν συνήθως 3 ηχοχρωματικά επίπεδα:
α. πολύπλοκη αρμονία, που δημιουργεί ένα background, συχνά παίζεται σε πυκνές αρμονίες με τρέμολο ή πολυρρυθμία εγχόρδων, την άρπα, αλλά και πνευστά όργανα,
β. μελωδίες, πάρα πολύ συχνά στα πνευστά όργανα και
γ. κάποια διάσπαρτα μικρομοτίβα στα πνευστά, που εξασφαλίζουν την πολυμορφία. Σε αντιστοιχία με τη ζωγραφική είναι σαν να δημιουργείται ένα υπόστρωμα πάνω στο οποίο θα προβληθούν τα κυρίως θέματα με αμβλυμμένη τη σαφήνειά τους. 3. Διαύγεια των χρωμάτων της ορχήστρας, όσο πυκνή και αν είναι η ορχηστρική γραφή ξεχωρίζει το ηχόχρωμα του κάθε οργάνου, σε αντίθεση με τον Γερμανικό Ρομαντισμό, στον οποίο δημιουργούνται συμπαγείς μάζες ορχηστρικών χρωμάτων με ασάφειες στην ατομικότητα του κάθε οργάνου.
4. Οι μελωδίες είναι σύντομες και φευγαλέες και πολύ συχνά αποδίδονται από ξύλινα ή χάλκινα πνευστά, γι’ αυτό συχνά τα χάλκινα πνευστά χρησιμοποιούνται με σουρντίνα, επειδή έχουν μεγάλη ένταση και ο Εμπρεσιονισμός έχει μια προτίμηση στις χαμηλές εντάσεις.
5. Μεγάλη πολυρρυθμία, δηλαδή ή συχνές αλλαγές του ρυθμού ή συνήχηση διαφορετικών ρυθμών.
6. Χρησιμοποίηση συχνά, αντί για κλίμακες, παλαιών τρόπων και κλιμάκων με τόνους, που δίνουν έναν εξωτικό χαρακτήρα, αφού αποτελούν χαρακτηριστικές κλίμακες της Άπω Ανατολής.
7. Ολοκλήρωση της αντίληψης και των τεχνικών της ανοιχτής φόρμας (forme ouverte), που χαρακτηρίζεται από τη ρευστότητα και την αστάθεια των μικροδομών της φόρμας, την ανατροπή των παραδοσιακών τεχνικών της ανάπτυξης και επεξεργασίας, που θέλουν τα θεματικά στοιχεία να προηγούνται των αναπτύξεων, με τη συγκρότηση τους ύστερα από τις αναπτύξεις τους, τη συνύπαρξη των τεχνικών των παραλλαγών και της ανάπτυξης, κλπ.
Prélude à l’après-midi d’un faune (Πρελούντιο στο απομεσήμερο ενός Φαύνου)
Όπως αποκαλύπτει ο ίδιος ο τίτλος, το έργο είναι εισαγωγικό (πρελούντιο) στο ποίημα του Mallarmé «L’après-midi d’un faune». (Απομεσήμερο ενός Φαύνου), που αφηγείται μια ανανεωμένη ιστορία της αρχαιότητας, τις περιπέτειες δύο νυμφών, που περιφρονούν τον έρωτα ενός Φαύνου για να καταξιωθούν στη Λέσβο (που να στεριώσει άντρας στη Λέσβο, τον κακομοίρη τον Φαύνο, τι του έμελε να πάθει, η μοίρα τον έριξε στη Λέσβο!!!) και τη γαλήνια φιλοσοφία του Φαύνου, ο οποίος προτιμά τις ηδονές του έρωτα και τη βακχική μέθη, τα ηλιόλουστα μονοπάτια και τους μουσικούς αυτοσχεδιασμούς (στη Ρωμαϊκή θεότητα του Φαύνου είχαν αποδοθεί οι ιδιότητες του θεού Πανός).
Βέβαια ο Mallarmé τοποθετεί την ιστορία στη Σικελία, πιθανόν σε μια σύγχυση της Ρωμαϊκής θεότητας του Φαύνου.
«Ô bords siciliens d’une calme marécage ….
Etna, c’est parmi toi visité de Venus…»
(Ω Σικελική γη των ήσυχων βάλτων…
Αίτνα, ανάμεσα στους επισκέπτες σου είναι η Αφροδίτη»)
Από την άλλη ο Debussy χρησιμοποιώντας το φλάουτο και αδιαφορώντας για την ιστορική συνέπεια, φαίνεται να επιλέγει μόνο το πνεύμα του ποιήματος του Mallarmé, που έχει συχνές αναφορές στον διπλό αυλό και τη σύριγγα του Πανός.
«hors des deux tuyaux…
le jonc vaste et jumeau…
bosquet arrosé d’accords…»
(εκτός των δύο σωλήνων…
το καλάμι μεγάλο και δίδυμο…
μπουκέτο ραντισμένο συγχορδίες…)
Το έργο γράφτηκε από τον Debussy το 1892 και αποτελεί έναν προάγγελο των αντιλήψεων του συνθέτη για την ελευθερία της φόρμας, που θα εκδηλωθούν σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια μεταγενέστερα στο έργο του La mer (Η θάλασσα) (1903-1905).
Το Prélude à l’après-midi d’un faune συνδυάζει τη φόρμα του Lied (τραγουδιού), αφού κατά βάση έχει τριμερή χαρακτήρα Α-Β-Α, τη φόρμα των παραλλαγών, αφού βασίζεται σε ρυθμικές και αρμονικές παραλλαγές ενός βασικού θέματος και τη φόρμα της σονάτας, αφού πριν και μετά το κεντρικό μέρος παρεμβάλλονται μικρές αναπτύξεις, δίνοντας τελικά την αψιδωτή φόρμα:
Α – Α Ανάπτυξη – Β – Β Ανάπτυξη – Α
Αρχικά το βασικό θέμα παίζεται σολιστικά στο φλάουτο και στο πρώτο μέρος (Α) ακολουθούν διάφορες, κυρίως ρυθμικές, παραλλαγές του, που με τη σειρά τους οδηγούν σε μια θεματική ανάπτυξη (Α Ανάπτυξη).
Το δεύτερο μέρος (Β) είναι περιγραφικό του κάλλους των δύο νυμφών στηρίζεται πάνω σε μια εκφραστική μελωδία, η οποία αρχικά είναι στα ξύλινα, ενώ στη συνέχεια, κατά τρία μέτρα μικρότερη, στα έγχορδα σε ένα πολυρρυθμικό περιβάλλον.
Στη συνέχεια υπάρχει η δεύτερη ανάπτυξη (Β Ανάπτυξη) , αποτελούμενη από δύο παράλληλα τμήματα που το κάθε ένα περιγράφει τη διπλή όψη του Φαύνου.
Από τη μια του ημίθεου, συμβόλου της φύσης, της αγροτικής ζωής, περήφανου για την αθωότητά του και από την άλλη του θνητού, επιρρεπή σε ταπεινούς πειρασμούς, σαρκαστικού, έμφορτου παθών, παραμορφωμένου με το απρεπές γέλιο του.
Η αθωότητα του ημίθεου Φαύνου εκφράζεται με παραλλαγμένο το αρχικό βασικό θέμα στο φλάουτο σε μεγέθυνση όλων των αξιών του και ύστερα στο όμποε, χωρίς τονισμούς, σε μια γαλήνια αρμονία με την ένδειξη doux et expressif (γλυκά και εκφραστικά).
Με το αρχικό επίσης βασικό θέμα στο όμποε, παραλλαγμένο πάλι ρυθμικά με σμίκρυνση και στη συνέχεια στο κόρνο και το Αγγλικό κόρνο συμβολίζει τη δεύτερη φύση του Φαύνου.
Ακολουθεί πάλι ένα Α μέρος, βασισμένο στο αρχικό τμήμα του βασικού θέματος στα δύο φλάουτα και στη συνέχεια στο φλάουτο και τα βιολοντσέλα
Το τρέμολο των εγχόρδων θυμίζει τον «Ψίθυρο του Δάσους» στη συνοδεία του πουλιού του Siegfried στην τετραλογία του Wagner, αλλά και τη σκηνή των Νυμφών στο Daphnis et Chloé του Ravel.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ
London, Kensington
Αύγουστος 2010, Τυπικός Λονδρέζικος βροχερός καιρός, L’ hiver dans l’ été (Ο χειμωνας μεσ' το καλοκαιρι), πραγματικά και μεταφορικά.
Σημερινό σημείωμα (23 Μαρτίου 2013)
Ήταν το πρώτο καλοκαίρι της οικονομικής κατοχής της χώρας μας, όταν ταξίδευα στην Ευρώπη με μπλουζάκια, πάνω στα οποία είχα τυπωμένο σε τρεις γλώσσες (Ελληνικά, Αγγλικά, Γαλλικά) το σύνθημα:
ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΧΟΥΝΤΑ
RESISTANCE AGAINST THE ECONOMIC JUNTA
RÉSISTANCE CONTRE LA JUNTE ÉCONOMIQUE
Τότε είχα χαρακτηριστεί "ο όπως πάντα υπερβολικός".
Σήμερα όλοι αποδέχονται, πως ήμουν απλά προφητικός.
Η οικονομική χούντα αποκάλυψε όλο το φασιστικό και ναζιστικό της πρόσωπο, επιβάλλοντας στην Ελλάδα τον αργό θάνατο της καταναγκαστικής εργασίας και στην Κύπρο τη βίαιη εκτέλεση στο θάλαμο των αερίων του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Ευρώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου