Μετα τη σημερινη συζητηση στην Κυπριακη Βουλη των Αντιπροσωπων και την απορριψη του ωμου εκβιασμου του ευρωπαικου οικονομικου ναζισμου κατα της Μαρτυρικης Μεγαλονησου, δεν εχω πλεον λογο να γραψω καποιο πολιτικο κειμενο.
Οι αγορευσεις των ομιλητων της Κυπριακης Βουλης των Αντιπροσωπων αποτελουν πατριωτικη και πολιτικη παρακαταθηκη και εθνικο μνημειο για τον Ελληνισμο.
Ειχα χρονια να αισθανθω τετοια εθνικη αναταση και υπερηφανεια.
H πορτα της ελευθεριας απο το στρατοπεδο συγκεντρωσης του ευρω ανοιξε.
Οι Ελληνες θα συνεχισουν οικειοθελως την κρατηση τους;
Για τα παραπανω, διακοπτωντας τους πολιτικους μου σχολιασμους, δινω στη δημοσιοτητα το πρωτο απο τα ΜΟΥΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, αφιερωμενο στον μαρτυρικο Κυπριακο λαο.
QUATUOR POUR LA FIN DU TEMPS
(KΟΥΑΡΤΕΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ)
OLIVIER MESSIAEN
ΟΤΑΝ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΝΤΑΝ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟ ΝΑΖΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ
"Γιατι οι μελλουμενοι ποιητες δεν ζουνε πια
Aυτοι που θα μιλουσανε πεθαναν ολοι νεοι" (Αναγνωστακης)
Το Κουαρτετο για το τελος του Χρονου ειναι ενα απο τα ιστορικα εργα - ζωντα συμβολα του αντιναζιστικου και αντιφασιστικου αγωνα.
Γραφτηκε απο τον Messiaen οταν ηταν κρατουμενος των ναζι στο στρατοπεδο συγκεντρωσης Stalag VIIA στο Görlitz της Silesia, στη γραμμη των Γερμανοπολωνικων συνορων, κοντα στη Δρεσδη.
Η πρωτη του εκτελεση δοθηκε στο στρατοπεδο συγκεντρωσης στις 15 Ιανουαριου του 1941 με τον ιδιο το συνθετη στο πιανο και τους συγκρατουμενους του Jean Le Boulaire στο βιολι, Henri Akoka στο κλαρινετο και Étienne Pasquier στο βιολοντσελο.
Οπως συμβαινει σε περιπτωσεις αναλογου ιστορικου περιβαλλοντος, αναπτυχθηκε γυρω απο το εργο μια φημολογια, που ορισμενες φορες ξεπερναει την πραγματικοτητα και αγγιζει το μυθο.
Θα μπορουσα επιγραμματικα να αναφερω τα παρακατω:
1. Αμφισβητειται η σειρα συνθεσης των κινησεων του.
Ορισμενοι αναφερουν πως πρωτα γραφτηκε η τριτη κινηση (Abîme des oiseaux), πιθανον γιατι ηταν η πρωτη που ακουστηκε σε δοκιμες στο στρατοπεδο, αφου ο Akoka ηταν ο μονος απο τους μουσικους, που ειχε μαζι του το κλαρινετο.
Η κινηση αυτη γραφτηκε σε μια διαφορετικη αρχικη εκδοχη πριν την αφιξη του Messiaen στο Görlitz, κατα τη διαρκεια της μεταγωγης του στην πολη Nancy, οπου και το μελετησε για πρωτη φορα ο Akoka, που ηταν μαζι του.
O ιδιος ο συνθετης αναφερει, πως πρωτα συνεθεσε την τεταρτη κινηση (Intermède), ως ενα ανεξαρτητο εργο για τους τρεις συγκρατουμενους του και γυρω απο αυτη αναπτυχθηκαν στη συνεχεια οι υπολοιπες.
Η εκτη κινηση (Danse de la fureur pour les sept trompettes), εξαιτιας του γεγονοτος οτι αφενος το θεματικο της υλικο προερχεται αμεσα απο την τεταρτη κινηση και αφετερου εγκαταλειπει σ' αυτη τη συμβατικη σημειογραφια της απεικονισης των προστιθεμενων αξιων μεσα στο μετρο, εισαγοντας τη γραφη χωρις μετρο, θα πρεπει να γραφτηκε μετα την τεταρτη κινηση.
2. Ο Messiaen αναφερει πως την πρωτη εκτελεση στο στρατοπεδο την παρακολουθησαν πεντε χιλιαδες συγκρατουμενοι του, αλλα ο Pasquier υπολογιζει τον αριθμο των ακροατων σε δυο με τρεις εκατονταδες.
3. Το εργο με κατ' αρχην βαθυ θρησκευτικο υποβαθρο κληθηκαν να το εκτελεσουν στην πρωτη του εκτελεση συγκρατουμενοι του συνθετη με ανομοιογενεια ιδεολογικη.
Ο Messiaen βαθεια θρησκευομενος Καθολικος, o Pasquier αγνωστικιστης, o Le Boulaire αθεος και ο Akoka εβραικης καταγωγης τροτσκιστης.
4. Κατω απο αυτη την ιδεολογικη ομοιογενεια επρεπε να γινει η ερμηνευτικη προσεγγιση σελιδων με θρησκευτικη εσωτερικοτητα και ταυτοχρονα να αντιμετωπισθει η σκληρη καθημερινοτητα του στρατοπεδου συγκεντρωσης, αλλα ακομα και η εμμονη επαναστατικη διαθεση του Akoka να δραπετευσει, γεγονος που τελικα το επιχειρησε, αλλα συντομα συνεληφθη, αλλα και η αντιδραση του στον Messiaen, που αντιμετωπιζε την κρατηση του με μεταφυσικη διαθεση, ως θελημα του θεου.
Οι αντιφασεις αυτες φαινονται και απο τα λεγομενα τους:
"Je suis né croyant" (γεννηθηκα πιστος) (Messiaen), "c' est la musique qui a été ma bonne fée" (η μουσικη ηταν η καλη μου νεραιδα) (Pasquier), "un prisonnier, c' est fait pour s' évader" (ο κρατουμενος εχει χρεος να δραπετευσει) (Akoka), "le seul douvenir de la querre que je vieux garder, c' est le Quatuor pour la fin du Temps" (η μονη αναμνηση του πολεμου που διατηρω, ειναι το Κουαρτετο για το τελος του Χρονου) (Le Boulaire).
5. Η φημολογια πως ο Pasquier επαιξε σε βιολοντσελο με τρεις χορδες αμφισβητειται απο τον ιδιο τον Pasquier, ο οποιος σε συνεντευξη του διηγειται πως απεκτησε το οργανο με τις τεσσερις χορδες απο οργανοποιο της πολης του Görlitz.
6. Οι συνθηκες στο στρατοπεδο συγκεντρωσης ηταν σχετικα ευνοικες, αφου υπηρχε εκκλησια, βιβλιοθηκη, αιθουσα εκδηλωσεων, κινηματογραφος, μικρη ορχηστρα με μαεστρο τον Ferdinand Caren και οι Γαλλοι κρατουμενοι, ιδιαιτερα οι μουσικοι, με πρωτοβουλια του διοικητη Karl Albert Brüll, ο οποιος γνωριζε τη Γαλλικη γλωσσα απο τη μητερα του, που ηταν Βελγικης καταγωγης, τυγχαναν προνομιακης μεταχειρησης, αφου εμειναν χωριστα σε πιο ζεστο χωρο και με αυξημενη ποσοτητα συσσιτιου.
Μαλιστα με τη συμβολη του διοικητη Brüll, οι μουσικοι κρατουμενοι απελευθερωθηκαν πριν τη ληξη του πολεμου.
Οι θρησκευτικες προθεσεις του εργου αποκαλυπτονται κατ' αρχην απο το εδαφιο Ι της Αποκαλυψης του Ιωαννη, το οποιο ο συνθετης προθετει στο εργο "και ειδον αγγελον ισχυρον καταβαινοντα εκ του ουρανου, περιβεβλημενον νεφελην, και η ιρις επι της κεφαλης αυτου, και το προσωπον αυτου ως ηλιος, και οι ποδες αυτου ως στυλοι πυρος,... και εθηκεν τον ποδα αυτου τον δεξιον επι της θαλασσης, τον δε ευωνυμον επι της γης... ηρε την χειρα αυτου την δεξιαν εις τον ουρανον και ωμοσεν εν τω ζωντι εις τους αιωνες των αιωνων... οτι χρονος ουκετι εσται, αλλ' εν ταις ημερες της φωνης του εβδομου αγγελου, οταν μελλη σαλπιζειν, και ετελεσθη το μυστηριον του Θεου".
Αν κανεις μεινει στη θρησκευτικη προσεγγιση θα δει με μονομερεια το εργο.
Πισω απο το θρησκευτικο υποβαθρο θα πρεπει να αντιμετωπισουμε το εργο με τις φιλοσοφικες και μουσικες ανησυχιες του συνθετη για το χρονο και ειδικοτερα το μουσικο χρονο.
Ο κυριος προβληματισμος του βρισκεται πρωτα στην ακαταλυτη αναγκαιοτητα της μετατροπης του επερχομενου σε παρελθον και την αδυσωπητη ροη του, που θα βρουν το τελος τους στην κραυγη του αγγελου "χρονος ουκετι εσται" και υστερα στην απελευθερωση του μουσικου χρονου απο τη συμβατικοτητα των ανθρωπινων μεγεθων με την καταργηση του μετρου και την αποθεωση του ρυθμου, ως μιας εγγενους φυσικης αναγκαιοτητας, που βρισκει την τεχνικη της διεξοδο στην τριτη και στη συνεχεια την πεμπτη και εκτη κινηση.
Εξαλλου ο χρονος στη ψυχολογικη του διασταση αποκτα ιδιαιτεροτητες και ο ρυθμος των γεγονοτων γινεται περισσοτερο ασφυκτικος κατω απο τις συνθηκες βαρβαροτητας του πολεμου.
Ετσι, στο εργο αυτο περα απο τη μεταφυσικη του τελους του Χρονου (με κεφαλαιο στη Γαλλικη λεξη Temps, οπως ελεγε ο συνθετης) πραγματοποειται και το τελος του επιπλαστου μετρου.
Ο αριθμος των οκτω κινησεων του εργου εχει και αυτος μια συμβολικη εννοια κατα το συνθετη.
Το 7 ειναι τελειος αριθμος, η δημιουργια του κοσμου σε εξι μερες καθαγιαζεται τη μερα του Σαββατου, η εβδομη μερα της αναπαυσης παρατεινεται στην αιωνιοτητα και οδηγει στην ογδοη μερα του ανεξιτηλου φωτος της αιωνιας ειρηνης.
Το Quatuor pour la fin du Temps δεν ηταν μοναχα ενα εργο θρησκευτικης προσεγγισης πανανθρωπινων αξιων, που καταπατηθηκαν βαναυσα απο ενα εθνος και εναν λαο, που ακομα μεχρι και σημερα δεν εχει αποβαλει το γενετικο στιγμα της βαρβαροτητας του.
Το εργο ηταν ταυτοχρονα και ενα πειραματικο δοκιμιο τεχνικων που θα αποτελεσουν αργοτερα στυλιστικα γνωρισματα του μεγαλου δασκαλου της μουσικης πρωτοποριας, αλλα και σημεια αναφορας της.
Μεσα στη δινη του πολεμου και τη χειροτερη στιγμη της παγκοσμιας ιστοριας, η πνευματικη δημιουργια αντισταθηκε στη φθορα της υποταγης.
Αναμεσα στα τεχνικα στοιχεια του εργου, για να μην αφησω παραπονουμενους και τους ειδικους, θα μπορουσα επιγραμματικα να αναφερω τα παρακατω:
1. Περιορισμενη χρησιμοποιηση Ινδικων ρυθμων.
Για παραδειγμα στην πρωτη κινηση, το αρμονικο pedal του πιανου βασιζεται σε ενα προσφιλες και συνηθισμενο και σε μεταγενεστερα εργα του συνθετη ρυθμικο συνολο τριων Ινδικων ρυθμων:
Râgavardhana (τεταρτο, τεταρτο, τεταρτο, ογδοο, ογδοο παρεστιγμενο, ογδοο)
Candrakalâ (ογδοο, ογδοο, ογδοο, ογδοο παρεστιγμενο, ογδοο παρεστιγμενο, ογδοο παρεστιγμενο, δεκατο εκτο)
Lakskmîça (ογδοο, ογδοο παρεστιγμενο, τεταρτο, μισο) (προοδευτικη αυξηση των αξιων)
2. Βασικες επεξεργασιες του ρυθμου με προσθετους φθογγους, στιγμες και ασυμμετρες σμικρυνσεις και μεγεθυνσεις.
3. Περιορισμενη χρησιμοποιηση μη αναδρομικων ρυθμων (ρυθμων που παραμενουν οι ιδιοι και προς τις δυο κατευθυνσεις).
4. Περιορισμενη χρησιμοποιηση του ρυθμικου pedal.
5. Αξιοποιηση κυλιομενων σχεσεων του τονικου με το τροπικο συστημα των τροπων περιορισμενης μεταφορας σε μια μετεωρη τονικοτητα και τροπικοτητα.
6. Αρχικες μορφες των συγχορδιων στη δεσποζουσα (accords sur dominante) ως υπερδιατονικες συγχορδιες, πχ συγχορδιες με 11η ή 13η και προσθετους φθογγους ή αποτζιατουρες.
7. Αρχικες αναφορες των συγχορδιων της αντηχησης (accords à résonance), που στηριζονται στην υπερθεση αρμονικων.
8. Εισαγωγη της τεχνικης των χρωματισμων των φθογγων, αλλα κυριως των συγχορδιων και των τροπων, ιδιαιτερα στη δευτερη κινηση με τις bleu orange συγχορδιες.
9. Εκτεταμενη χρησιμοποιηση της μονοφωνιας, που πολλοι μουσικολογοι, οι οποιοι αντιμετωπιζουν τη μουσικη ως οπτικη τεχνη, απεδωσαν στην ελλειψη πιανου στη διαθεση του συνθετη για να ακουσει τις αρμονιες.
Αυτο αποτελει μια αφελη προσεγγιση, αφενος γιατι η μονοφωνια ειναι γενικοτερα μια προσφιλης τεχνικη του Messiaen, αφετερου γιατι η εσωτερικη ακοη που διεθετε στο να ακουει υψηλους αρμονικους, δεν του στερουσε τη συνατοτητα να ακουσει τις αρμονιες χωρις τη χρησιμοποιηση πιανου.
10. Στην πρωτη κινηση (Liturgie de crystal), θελοντας να δωσει ενα δομικο και αισθητικο αδιαιρετο, χρησιμοποιει αναλογιες των πρωτων αριθμων (αριθμοι που διαιρουνται μονο με τη μοναδα και τον εαυτο τους): 5 οι φθογγοι της μελωδιας του βιολοντσελου, 17 οι αξιες του ρυθμικου pedal, 29 οι συγχορδιες και 43 τα συνολικα μετρα της κινησης.
Η ελλειψη ακομα μαθηματικων κοινων παραγοντων αναμεσα στις διαρκειες της μελωδιας του βιολοντσελου (33 ογδοα), του αριθμου των συγχορδιων (29 συγχορδιες) και των διαρκειων του ρυθμικου pedal (26 ογδοα) σημαινει πρακτικα, πως δεν θα βρεθουν στην ιδια σχεση στη συντομη διαρκεια της κινησης, αφου απαιτειται ενας ιδιαιτερα μεγαλος αριθμος αναπαραγωγων τους (33Χ29Χ26 = 24.882) για να συμβει αυτο, εξασφαλιζοντας με αυτο τον τροπο τη ρυθμικη, αρμονικη και μελωδικη ρευστοτητα και ασυμμετρια. 11. Η εβδομη κινηση (Fouillis d' arcs-en-ciel, pour l'Ange qui annonce la fin du Temps) αποτελει ενα υποδειγματικο παραδειγμα διακρισης αναμεσα στις τεχνικες της παραλλαγης και της αναπτυξης, αφου χρησιμοποιει δυο θεματα, απο τα οποια το πρωτο παραλλασεται συμφωνα με τις κλασικες τεχνικες των Haydn, Mozart και Schubert και το δευτερο αναπτυσσεται.
Τα οκτω μερη του εργου ειναι τα παρακατω:
I Liturgie de crystal (Λειτουργια των κρυσταλλων)
II Vocalise, pour l'Ange qui annonce la fin du Temps (Βοκαλισμοι, για τον Αγγελο που αναγγελει το τελος του Χρονου)
III Abîme des oiseaux (Αβυσσος των πουλιων)
IV Intermède
V Louange à l'Éternité de Jésus (Υμνος στην Αιωνιοτητα του Ιησου)
VI Danse de la fureur, pour les sept trompettes (Παραφορος χορος, για τις επτα τρομπετες)
VII Fouillis d'arcs-en-ciel, pour l'Ange qui annonce la fin du Temps (Νεφελωματα ουρανιων τοξων, για τον Αγγελο που αναγγελλει το τελος του Χρονου)
VII Louange à l'Immortalité de Jésus (Υμνος στην Αθανασια του Ιησου)
Οι αγορευσεις των ομιλητων της Κυπριακης Βουλης των Αντιπροσωπων αποτελουν πατριωτικη και πολιτικη παρακαταθηκη και εθνικο μνημειο για τον Ελληνισμο.
Ειχα χρονια να αισθανθω τετοια εθνικη αναταση και υπερηφανεια.
H πορτα της ελευθεριας απο το στρατοπεδο συγκεντρωσης του ευρω ανοιξε.
Οι Ελληνες θα συνεχισουν οικειοθελως την κρατηση τους;
Για τα παραπανω, διακοπτωντας τους πολιτικους μου σχολιασμους, δινω στη δημοσιοτητα το πρωτο απο τα ΜΟΥΣΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ, αφιερωμενο στον μαρτυρικο Κυπριακο λαο.
QUATUOR POUR LA FIN DU TEMPS
(KΟΥΑΡΤΕΤΟ ΓΙΑ ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ)
OLIVIER MESSIAEN
ΟΤΑΝ Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ ΑΝΤΙΣΤΕΚΟΝΤΑΝ ΜΕ ΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΣΤΟ ΝΑΖΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΦΑΣΙΣΜΟ
"Γιατι οι μελλουμενοι ποιητες δεν ζουνε πια
Aυτοι που θα μιλουσανε πεθαναν ολοι νεοι" (Αναγνωστακης)
Το Κουαρτετο για το τελος του Χρονου ειναι ενα απο τα ιστορικα εργα - ζωντα συμβολα του αντιναζιστικου και αντιφασιστικου αγωνα.
Γραφτηκε απο τον Messiaen οταν ηταν κρατουμενος των ναζι στο στρατοπεδο συγκεντρωσης Stalag VIIA στο Görlitz της Silesia, στη γραμμη των Γερμανοπολωνικων συνορων, κοντα στη Δρεσδη.
Η πρωτη του εκτελεση δοθηκε στο στρατοπεδο συγκεντρωσης στις 15 Ιανουαριου του 1941 με τον ιδιο το συνθετη στο πιανο και τους συγκρατουμενους του Jean Le Boulaire στο βιολι, Henri Akoka στο κλαρινετο και Étienne Pasquier στο βιολοντσελο.
Οπως συμβαινει σε περιπτωσεις αναλογου ιστορικου περιβαλλοντος, αναπτυχθηκε γυρω απο το εργο μια φημολογια, που ορισμενες φορες ξεπερναει την πραγματικοτητα και αγγιζει το μυθο.
Θα μπορουσα επιγραμματικα να αναφερω τα παρακατω:
1. Αμφισβητειται η σειρα συνθεσης των κινησεων του.
Ορισμενοι αναφερουν πως πρωτα γραφτηκε η τριτη κινηση (Abîme des oiseaux), πιθανον γιατι ηταν η πρωτη που ακουστηκε σε δοκιμες στο στρατοπεδο, αφου ο Akoka ηταν ο μονος απο τους μουσικους, που ειχε μαζι του το κλαρινετο.
Η κινηση αυτη γραφτηκε σε μια διαφορετικη αρχικη εκδοχη πριν την αφιξη του Messiaen στο Görlitz, κατα τη διαρκεια της μεταγωγης του στην πολη Nancy, οπου και το μελετησε για πρωτη φορα ο Akoka, που ηταν μαζι του.
O ιδιος ο συνθετης αναφερει, πως πρωτα συνεθεσε την τεταρτη κινηση (Intermède), ως ενα ανεξαρτητο εργο για τους τρεις συγκρατουμενους του και γυρω απο αυτη αναπτυχθηκαν στη συνεχεια οι υπολοιπες.
Η εκτη κινηση (Danse de la fureur pour les sept trompettes), εξαιτιας του γεγονοτος οτι αφενος το θεματικο της υλικο προερχεται αμεσα απο την τεταρτη κινηση και αφετερου εγκαταλειπει σ' αυτη τη συμβατικη σημειογραφια της απεικονισης των προστιθεμενων αξιων μεσα στο μετρο, εισαγοντας τη γραφη χωρις μετρο, θα πρεπει να γραφτηκε μετα την τεταρτη κινηση.
2. Ο Messiaen αναφερει πως την πρωτη εκτελεση στο στρατοπεδο την παρακολουθησαν πεντε χιλιαδες συγκρατουμενοι του, αλλα ο Pasquier υπολογιζει τον αριθμο των ακροατων σε δυο με τρεις εκατονταδες.
3. Το εργο με κατ' αρχην βαθυ θρησκευτικο υποβαθρο κληθηκαν να το εκτελεσουν στην πρωτη του εκτελεση συγκρατουμενοι του συνθετη με ανομοιογενεια ιδεολογικη.
Ο Messiaen βαθεια θρησκευομενος Καθολικος, o Pasquier αγνωστικιστης, o Le Boulaire αθεος και ο Akoka εβραικης καταγωγης τροτσκιστης.
4. Κατω απο αυτη την ιδεολογικη ομοιογενεια επρεπε να γινει η ερμηνευτικη προσεγγιση σελιδων με θρησκευτικη εσωτερικοτητα και ταυτοχρονα να αντιμετωπισθει η σκληρη καθημερινοτητα του στρατοπεδου συγκεντρωσης, αλλα ακομα και η εμμονη επαναστατικη διαθεση του Akoka να δραπετευσει, γεγονος που τελικα το επιχειρησε, αλλα συντομα συνεληφθη, αλλα και η αντιδραση του στον Messiaen, που αντιμετωπιζε την κρατηση του με μεταφυσικη διαθεση, ως θελημα του θεου.
Οι αντιφασεις αυτες φαινονται και απο τα λεγομενα τους:
"Je suis né croyant" (γεννηθηκα πιστος) (Messiaen), "c' est la musique qui a été ma bonne fée" (η μουσικη ηταν η καλη μου νεραιδα) (Pasquier), "un prisonnier, c' est fait pour s' évader" (ο κρατουμενος εχει χρεος να δραπετευσει) (Akoka), "le seul douvenir de la querre que je vieux garder, c' est le Quatuor pour la fin du Temps" (η μονη αναμνηση του πολεμου που διατηρω, ειναι το Κουαρτετο για το τελος του Χρονου) (Le Boulaire).
5. Η φημολογια πως ο Pasquier επαιξε σε βιολοντσελο με τρεις χορδες αμφισβητειται απο τον ιδιο τον Pasquier, ο οποιος σε συνεντευξη του διηγειται πως απεκτησε το οργανο με τις τεσσερις χορδες απο οργανοποιο της πολης του Görlitz.
6. Οι συνθηκες στο στρατοπεδο συγκεντρωσης ηταν σχετικα ευνοικες, αφου υπηρχε εκκλησια, βιβλιοθηκη, αιθουσα εκδηλωσεων, κινηματογραφος, μικρη ορχηστρα με μαεστρο τον Ferdinand Caren και οι Γαλλοι κρατουμενοι, ιδιαιτερα οι μουσικοι, με πρωτοβουλια του διοικητη Karl Albert Brüll, ο οποιος γνωριζε τη Γαλλικη γλωσσα απο τη μητερα του, που ηταν Βελγικης καταγωγης, τυγχαναν προνομιακης μεταχειρησης, αφου εμειναν χωριστα σε πιο ζεστο χωρο και με αυξημενη ποσοτητα συσσιτιου.
Μαλιστα με τη συμβολη του διοικητη Brüll, οι μουσικοι κρατουμενοι απελευθερωθηκαν πριν τη ληξη του πολεμου.
Οι θρησκευτικες προθεσεις του εργου αποκαλυπτονται κατ' αρχην απο το εδαφιο Ι της Αποκαλυψης του Ιωαννη, το οποιο ο συνθετης προθετει στο εργο "και ειδον αγγελον ισχυρον καταβαινοντα εκ του ουρανου, περιβεβλημενον νεφελην, και η ιρις επι της κεφαλης αυτου, και το προσωπον αυτου ως ηλιος, και οι ποδες αυτου ως στυλοι πυρος,... και εθηκεν τον ποδα αυτου τον δεξιον επι της θαλασσης, τον δε ευωνυμον επι της γης... ηρε την χειρα αυτου την δεξιαν εις τον ουρανον και ωμοσεν εν τω ζωντι εις τους αιωνες των αιωνων... οτι χρονος ουκετι εσται, αλλ' εν ταις ημερες της φωνης του εβδομου αγγελου, οταν μελλη σαλπιζειν, και ετελεσθη το μυστηριον του Θεου".
Αν κανεις μεινει στη θρησκευτικη προσεγγιση θα δει με μονομερεια το εργο.
Πισω απο το θρησκευτικο υποβαθρο θα πρεπει να αντιμετωπισουμε το εργο με τις φιλοσοφικες και μουσικες ανησυχιες του συνθετη για το χρονο και ειδικοτερα το μουσικο χρονο.
Ο κυριος προβληματισμος του βρισκεται πρωτα στην ακαταλυτη αναγκαιοτητα της μετατροπης του επερχομενου σε παρελθον και την αδυσωπητη ροη του, που θα βρουν το τελος τους στην κραυγη του αγγελου "χρονος ουκετι εσται" και υστερα στην απελευθερωση του μουσικου χρονου απο τη συμβατικοτητα των ανθρωπινων μεγεθων με την καταργηση του μετρου και την αποθεωση του ρυθμου, ως μιας εγγενους φυσικης αναγκαιοτητας, που βρισκει την τεχνικη της διεξοδο στην τριτη και στη συνεχεια την πεμπτη και εκτη κινηση.
Εξαλλου ο χρονος στη ψυχολογικη του διασταση αποκτα ιδιαιτεροτητες και ο ρυθμος των γεγονοτων γινεται περισσοτερο ασφυκτικος κατω απο τις συνθηκες βαρβαροτητας του πολεμου.
Ετσι, στο εργο αυτο περα απο τη μεταφυσικη του τελους του Χρονου (με κεφαλαιο στη Γαλλικη λεξη Temps, οπως ελεγε ο συνθετης) πραγματοποειται και το τελος του επιπλαστου μετρου.
Ο αριθμος των οκτω κινησεων του εργου εχει και αυτος μια συμβολικη εννοια κατα το συνθετη.
Το 7 ειναι τελειος αριθμος, η δημιουργια του κοσμου σε εξι μερες καθαγιαζεται τη μερα του Σαββατου, η εβδομη μερα της αναπαυσης παρατεινεται στην αιωνιοτητα και οδηγει στην ογδοη μερα του ανεξιτηλου φωτος της αιωνιας ειρηνης.
Το Quatuor pour la fin du Temps δεν ηταν μοναχα ενα εργο θρησκευτικης προσεγγισης πανανθρωπινων αξιων, που καταπατηθηκαν βαναυσα απο ενα εθνος και εναν λαο, που ακομα μεχρι και σημερα δεν εχει αποβαλει το γενετικο στιγμα της βαρβαροτητας του.
Το εργο ηταν ταυτοχρονα και ενα πειραματικο δοκιμιο τεχνικων που θα αποτελεσουν αργοτερα στυλιστικα γνωρισματα του μεγαλου δασκαλου της μουσικης πρωτοποριας, αλλα και σημεια αναφορας της.
Μεσα στη δινη του πολεμου και τη χειροτερη στιγμη της παγκοσμιας ιστοριας, η πνευματικη δημιουργια αντισταθηκε στη φθορα της υποταγης.
Αναμεσα στα τεχνικα στοιχεια του εργου, για να μην αφησω παραπονουμενους και τους ειδικους, θα μπορουσα επιγραμματικα να αναφερω τα παρακατω:
1. Περιορισμενη χρησιμοποιηση Ινδικων ρυθμων.
Για παραδειγμα στην πρωτη κινηση, το αρμονικο pedal του πιανου βασιζεται σε ενα προσφιλες και συνηθισμενο και σε μεταγενεστερα εργα του συνθετη ρυθμικο συνολο τριων Ινδικων ρυθμων:
Râgavardhana (τεταρτο, τεταρτο, τεταρτο, ογδοο, ογδοο παρεστιγμενο, ογδοο)
Candrakalâ (ογδοο, ογδοο, ογδοο, ογδοο παρεστιγμενο, ογδοο παρεστιγμενο, ογδοο παρεστιγμενο, δεκατο εκτο)
Lakskmîça (ογδοο, ογδοο παρεστιγμενο, τεταρτο, μισο) (προοδευτικη αυξηση των αξιων)
2. Βασικες επεξεργασιες του ρυθμου με προσθετους φθογγους, στιγμες και ασυμμετρες σμικρυνσεις και μεγεθυνσεις.
3. Περιορισμενη χρησιμοποιηση μη αναδρομικων ρυθμων (ρυθμων που παραμενουν οι ιδιοι και προς τις δυο κατευθυνσεις).
4. Περιορισμενη χρησιμοποιηση του ρυθμικου pedal.
5. Αξιοποιηση κυλιομενων σχεσεων του τονικου με το τροπικο συστημα των τροπων περιορισμενης μεταφορας σε μια μετεωρη τονικοτητα και τροπικοτητα.
6. Αρχικες μορφες των συγχορδιων στη δεσποζουσα (accords sur dominante) ως υπερδιατονικες συγχορδιες, πχ συγχορδιες με 11η ή 13η και προσθετους φθογγους ή αποτζιατουρες.
7. Αρχικες αναφορες των συγχορδιων της αντηχησης (accords à résonance), που στηριζονται στην υπερθεση αρμονικων.
8. Εισαγωγη της τεχνικης των χρωματισμων των φθογγων, αλλα κυριως των συγχορδιων και των τροπων, ιδιαιτερα στη δευτερη κινηση με τις bleu orange συγχορδιες.
9. Εκτεταμενη χρησιμοποιηση της μονοφωνιας, που πολλοι μουσικολογοι, οι οποιοι αντιμετωπιζουν τη μουσικη ως οπτικη τεχνη, απεδωσαν στην ελλειψη πιανου στη διαθεση του συνθετη για να ακουσει τις αρμονιες.
Αυτο αποτελει μια αφελη προσεγγιση, αφενος γιατι η μονοφωνια ειναι γενικοτερα μια προσφιλης τεχνικη του Messiaen, αφετερου γιατι η εσωτερικη ακοη που διεθετε στο να ακουει υψηλους αρμονικους, δεν του στερουσε τη συνατοτητα να ακουσει τις αρμονιες χωρις τη χρησιμοποιηση πιανου.
10. Στην πρωτη κινηση (Liturgie de crystal), θελοντας να δωσει ενα δομικο και αισθητικο αδιαιρετο, χρησιμοποιει αναλογιες των πρωτων αριθμων (αριθμοι που διαιρουνται μονο με τη μοναδα και τον εαυτο τους): 5 οι φθογγοι της μελωδιας του βιολοντσελου, 17 οι αξιες του ρυθμικου pedal, 29 οι συγχορδιες και 43 τα συνολικα μετρα της κινησης.
Η ελλειψη ακομα μαθηματικων κοινων παραγοντων αναμεσα στις διαρκειες της μελωδιας του βιολοντσελου (33 ογδοα), του αριθμου των συγχορδιων (29 συγχορδιες) και των διαρκειων του ρυθμικου pedal (26 ογδοα) σημαινει πρακτικα, πως δεν θα βρεθουν στην ιδια σχεση στη συντομη διαρκεια της κινησης, αφου απαιτειται ενας ιδιαιτερα μεγαλος αριθμος αναπαραγωγων τους (33Χ29Χ26 = 24.882) για να συμβει αυτο, εξασφαλιζοντας με αυτο τον τροπο τη ρυθμικη, αρμονικη και μελωδικη ρευστοτητα και ασυμμετρια. 11. Η εβδομη κινηση (Fouillis d' arcs-en-ciel, pour l'Ange qui annonce la fin du Temps) αποτελει ενα υποδειγματικο παραδειγμα διακρισης αναμεσα στις τεχνικες της παραλλαγης και της αναπτυξης, αφου χρησιμοποιει δυο θεματα, απο τα οποια το πρωτο παραλλασεται συμφωνα με τις κλασικες τεχνικες των Haydn, Mozart και Schubert και το δευτερο αναπτυσσεται.
Τα οκτω μερη του εργου ειναι τα παρακατω:
I Liturgie de crystal (Λειτουργια των κρυσταλλων)
II Vocalise, pour l'Ange qui annonce la fin du Temps (Βοκαλισμοι, για τον Αγγελο που αναγγελει το τελος του Χρονου)
III Abîme des oiseaux (Αβυσσος των πουλιων)
IV Intermède
V Louange à l'Éternité de Jésus (Υμνος στην Αιωνιοτητα του Ιησου)
VI Danse de la fureur, pour les sept trompettes (Παραφορος χορος, για τις επτα τρομπετες)
VII Fouillis d'arcs-en-ciel, pour l'Ange qui annonce la fin du Temps (Νεφελωματα ουρανιων τοξων, για τον Αγγελο που αναγγελλει το τελος του Χρονου)
VII Louange à l'Immortalité de Jésus (Υμνος στην Αθανασια του Ιησου)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου